Người dân Midland chuẩn bị sơ tán trước khi nước dâng cao - Ảnh: Detroit News

Sau khi nhận được thông báo sơ tán, anh Trevor Wedge có vẻ chần chừ. Trao đổi với trang web mlive.com, anh nhớ lại: "Nhà tôi đã trải qua hai trận lũ lụt tồi tệ nhất trong lịch sử Midland nhưng không bị ảnh hưởng gì, vì vậy tôi nghĩ mình sẽ ổn. Rồi nước lên rất nhanh, chưa tới 10 phút con đường chỗ tôi đã bị ngập". 

Lúc 18h41, anh tiếp tục nhận được tin nhắn điện thoại khẩn cấp: "Toàn bộ cư dân Midland từ phía tây đại lộ Eastman đến phía nam đường cao tốc US-10 cần sơ tán vì đập đã vỡ".

Cuộc họp trực tuyến giữa đêm khuya

Anh kể: "Tôi mới dọn mấy thứ cuối cùng từ dưới tầng hầm lên thì nhìn thấy nước đã bắt đầu đổ xuống tầng hầm. Tôi nhìn ra ngoài, nước đã ngập đến hộp thư. Tôi thoát nạn thật đúng lúc". Trevor Wedge là một trong những người cuối cùng rời khỏi khu phố ấy. Anh chèo thuyền kayak đến nơi an toàn.

Câu chuyện của Trevor Wedge là điển hình cho những gì người dân thành phố Midland (hạt Midland, bang Michigan thuộc miền bắc nước Mỹ) đã trải qua trong trận lụt vừa qua. 

Tối 19-5-2020, do mưa lớn kéo dài, con đập Edenville dài 1.890m trên sông Tittabawassee cách Midland 33,7km bị vỡ. Ngay sau đó, đến lượt con đập Sanford bên dưới hạ lưu cách Midland 19km cũng thất thủ. 

Nước sông tràn lên bờ gây hư hại hơn 2.000 căn nhà, cầu, đường, cửa hàng nhưng may mắn không ai chết hay bị thương.

Sau khi nước rút, hội đồng thành phố Midland đánh giá chuyện không có người thương vong trong lũ lụt đúng là phép mầu. Họ nhận thấy quả là may mắn khi cơ quan quản lý tình huống khẩn cấp hạt Midland vừa mới rà soát, điều chỉnh kế hoạch sơ tán khẩn cấp đồng thời tổ chức diễn tập hồi mùa thu năm trước.

Hôm trước ngày vỡ đập, cuộc họp thường lệ của hội đồng thành phố Midland kết thúc lúc 22h30. Ngay sau đó, nhóm quản lý tình huống khẩn cấp của hạt Midland (gọi tắt là nhóm khẩn cấp) điện thoại thông báo trời mưa quá lớn, dự báo có lũ lụt trên toàn hạt Midland và đập Smallwood (trên đập Edenville và đập Sanford) có nguy cơ bị vỡ. Các vị lãnh đạo chủ chốt trong nhóm này gồm có bà Jennifer Boyer phụ trách điều phối nhóm khẩn cấp, bà Bridgette Gransden là quản trị viên và kiểm soát viên của hạt Midland, giám đốc hội đồng thành phố Brad Kaye và ông Chris Coughlin chỉ huy lực lượng cứu hỏa.

Đến 23h, nhóm khẩn cấp tổ chức họp trực tuyến, lo ngại về đập Smallwood có thể vỡ và hồ chứa Wixom của đập Edenville không chứa thêm nước được nữa đã được nêu ra. Bà Jennifer Boyer giải thích: "Chúng tôi lo lắng hiệu ứng domino sẽ xảy ra. Nếu đập Smallwood vỡ, rất có thể sẽ đến đập Edenville". Dự kiến thời điểm đập Smallwood sẽ vỡ trong đêm.

Mọi người quyết định kích hoạt trung tâm hoạt động tình huống khẩn cấp. Hội đồng thành phố Midland chọn phương án nước sông dâng cao 8,53m, tức cao hơn 0,9m so với mực nước gây ngập trên sông Tittabawassee để chuẩn bị. Theo phương án này, cần phải gửi cảnh báo sơ tán khẩn cấp đến cho người dân vì một số con đường sẽ bị ngập. Trên thực tế nước sông dâng cao đến 10,68m.

3h30 sáng 19-5, tức vài giờ sau khi thông báo sơ tán được phát đi, nhóm khẩn cấp không còn lo đập Smallwood bị vỡ và họ đánh giá chỉ còn đối phó với lụt. Song trong cuộc họp sáng 19-5, nhóm khẩn cấp lại lo ngại đập Edenville không chịu nổi sức nước. Các khu vực lân cận đập Edenville và đập Sanford đã nhận được thông báo sơ tán, giờ phải tiếp tục dự kiến sơ tán toàn hạt Midland.

Không ảnh đập Edenville ở ngã ba sông bị vỡ - Ảnh: Planet Labs

"Đi từng ngõ, gõ từng nhà"

Trong lúc nhóm khẩn cấp vẫn chưa chắc chắn 100% đập Edenville sẽ vỡ, giám đốc hội đồng Brad Kaye cùng hội đồng thành phố quyết định tốt nhất nên bắt đầu tổ chức sơ tán dân trước khi đêm xuống vì đêm sẽ khó xoay xở hơn. 

Đầu tiên phải sơ tán trước dân gần đập Edenville vì nếu đập này vỡ, rất có thể đập Sanford bên dưới sẽ vỡ theo, sau đó đến chiều sẽ sơ tán dân ở hạ lưu.

Kế hoạch tình huống khẩn cấp của hạt Midland quy định nhiều phòng ban và lãnh đạo trên toàn hạt cùng tham gia thực hiện kế hoạch trong trường hợp xảy ra vỡ đập. Kế hoạch sơ tán sẽ được tiến hành khi ít nhất có một con đập bị vỡ và có khả năng nước sông tràn ra gây nguy hiểm. 

Kế hoạch bao gồm nhiều vấn đề như xác định khu vực địa lý cụ thể chắc chắn có lũ lụt lớn, phát cảnh báo thông qua mạng thông báo khẩn cấp Nixle, thông báo cho báo chí.

Công ty TNHH Boyce Hydro là một bên tham gia kế hoạch khẩn cấp vì đang khai thác bốn đập thủy điện trên sông Tittabawassee gồm Edenville, Sanford, Smallwood và Secord. Boyce Hydro đã cử đại diện tham dự cuộc họp khẩn cấp tối 18-5, sau đó thường xuyên nhận được thông tin cập nhật của hạt. 

Trong cuộc diễn tập mùa thu năm trước, nhóm khẩn cấp từng đề nghị Boyce Hydro phải lập kế hoạch và cách thức liên lạc chi tiết hơn nếu xảy ra vỡ đập, lập bản đồ các địa điểm sơ tán khẩn cấp và làm rõ tin nhắn khẩn cấp.

Sau khi người dân và các bên liên quan nhận được cảnh báo về khả năng xảy ra tình trạng khẩn cấp lũ lụt lúc 0h22 ngày 19-5, bước cuối cùng trong kế hoạch khẩn cấp là tổ chức sơ tán. 

Sau khi thông báo sơ tán đầu tiên được gửi đi, các lực lượng can thiệp đầu tiên bắt đầu hành động. Chủ công là lực lượng cứu hỏa. Họ đến các khu vực có nguy cơ cao nhất "đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng hộ" mời dân sơ tán.

Vì sao trong lũ lụt lớn không xảy ra thương vong? Anh Jerry Cole, chỉ huy lực lượng cứu hỏa thị trấn Jerome, ghi nhận có ba yếu tố: một là có kế hoạch chặt chẽ, người dân biết hành động như thế nào và biết mình đang ở đâu; hai là trung tâm điều phối đã hoạt động tốt và ba là lực lượng cứu hỏa đã kinh qua đào tạo thực thi nhiệm vụ. 

Bà Bridgette Gransden nhấn mạnh bên cạnh duy trì thông tin liên lạc, cảnh báo sớm đã giữ vai trò bảo đảm an toàn cho cư dân và lực lượng can thiệp ban đầu.

Giám đốc hội đồng Brad Kaye nhận định trận lụt năm nay được xem như trận lụt 500 năm mới xảy ra một lần, tức chỉ có 0,002% cơ hội xảy ra theo Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS). 

Ông đánh giá phép mầu trong lũ lụt hình thành từ nhiều yếu tố. Đầu tiên là có tổ chức diễn tập sơ tán lũ lụt trước. Yếu tố quan trọng hơn là người dân biết lắng nghe, đánh giá nghiêm túc tình huống khẩn cấp và bình tĩnh sơ tán.

Có nhiều bộ phận góp công trong quá trình sơ tán gồm các trung tâm khẩn cấp, các lực lượng can thiệp đầu tiên, các đội trưởng cứu hỏa và các nhân viên cơ quan đường bộ. Mỗi người, mỗi nhóm, mỗi phòng ban và chính quyền địa phương cùng chung tay làm việc. 

Ông Kaye bộc bạch: "Một trong những điều mà chúng tôi xem là may mắn là chúng tôi đã duy trì quan hệ làm việc rất tốt với các nhóm này. Chúng tôi thực hiện kế hoạch khẩn cấp chung, trong đó mỗi người giữ vai trò riêng".

Đập Bản Kiều vỡ toác. Hàng chục ngàn người thiệt mạng. Thảm họa kinh hoàng này mãi nhiều năm sau mới được Trung Quốc giải mật đầy đủ.

Kỳ tới: “Rồng thủy quái” trên sông Hoài

Những con đập tử thần - Kỳ 3: Truy tìm sự thật thảm khốc

TTO - Trong những hình ảnh thảm khốc do vụ vỡ đập Machhu II, có một bức ảnh kinh hãi về luật sư trẻ Kishorebhai Daftari chết thảm trong tư thế đứng do bị áp lực nước ép vào tường.