Món xôi sắn tuổi thơ của má

Và thể nào má cũng để dành những miếng sắn khô cong nhất để hầm món xôi sắn sợi dừa cho ngày mùng một Tết. Món ăn đơn sơ bình dị ấy đã trở thành nỗi nhớ trong suốt những năm tháng chữ nghĩa áo cơm xa làng vời vợi…

Với tôi, Tết đã bắt đầu từ hai dấu mốc bất di bất dịch. Đó là từ những buổi mờ hơi đất, tôi cùng đám bạn lùa đàn bò lên những bờ soi cỏ ướt, thấy những đoàn người trong sương tảo mộ. Họ đa phần là con cháu ly hương, cuối năm cận Tết trở về, mang theo bao lời khấn tạ tội với tổ tiên ông bà…

Rồi họ đốt những phong giấy đỏ, khói hương trầm hòa trong sương sớm tĩnh mịch, thấy mảnh đất quê trở nên bao dung và gần gụi vô cùng.

Dấu mốc thứ hai là từ căn bếp nhỏ, đêm cạn chạp tiếng mọt ăn khuya trong chiếc bồ đựng sắn rõ hơn bao giờ hết. Ở làng, cứ cuối tháng sáu âm lịch là bắt đầu nhổ sắn, giống sắn mì gòn củ bắp giải no tròn, lớp vỏ lụa dày đỏ hồng.

Để dự trữ được lâu, má bào hết vỏ ngoài, chặt từng miếng chéo đều nhau phơi nắng. Với tiết trời nắng hạn kéo dài của miền Trung, những lát sắn trắng au và khô cong dưới bàn tay trở bao nhiêu bận của má.

Khi sắn khô đủ độ, má quây tròn chiếc bồ đan bằng cật cây mò o đực mọc quanh các khe suối nhỏ, trải một lớp vỏ thóc vỏ đậu ở dưới chống ẩm mốc và để những miếng sắn khô nêm chặt ở trên, che chắn kỹ lưỡng. Đó là kho lương thực dự trữ cho ngày giáp vụ, là niềm vui áo mới cho ngày Tết đến…

Ngày cạn chạp, má tháo lớp rơm phủ trên mặt bồ, lấy từng miếng sắn khô ra ghim đầy một đôi nừng - một loại vật dụng dùng để gánh hai bên, có nắp đậy và được đan tỉ mỉ, công phu hơn những chiếc ki, thúng thông thường để sáng mai gánh ra chợ xã bán.

Những miếng sắn để lại, từ 28 Tết má mang ngâm nước và thường xuyên thay nước để loại bỏ nhựa sắn và bụi đất khi phơi bám vào. Chiều 30, má xắt sắn thành từng miếng mỏng, cho vào chiếc nồi đồng nấu thâu đêm cho sắn nở mềm.

Má dùng đôi đũa cả mà cha vót từ những thân cây chà rang khuấy đều, để bột sắn không lắng xuống cháy dưới đáy nồi.

Đến khi nào thấy dẻo bùi thì chắt hết nước rồi trộn với dừa khô nạo sợi, mật đường đen hong trên than đỏ. Sắn sau khi hầm mềm ủ thêm than sẽ bở thơm mùi nắng, quyện với sợi dừa béo ngậy và mật đường dậy thơm cả gian bếp nhỏ.

Sáng mùng một, cả gia đình quây quần bên chiếc kiềng bếp ba chân đỏ lửa. Má cắt mấy tàu lá chuối trải trên sàn tre, múc xôi sắn trải đều lên trên. Mùi xôi sắn thấm mật đường thơm bùi, hòa cùng khói bếp loãng tan trên đôi vai gầy của cha của má, trước khi kịp bay trong gió sớm.

Thể nào cha cũng bắt đầu câu chuyện đầu năm bằng câu nói cửa miệng "chắc như khoai như sắn" như sự nhắc nhở cho chúng tôi trân trọng hơn thành quả lao động từ những vụ mùa nhọc nhằn, cũng để mở ra niềm hy vọng vào một năm mới ấm no hơn.

Thi thoảng trong lúc ăn, lẫn trong mùi sắn thơm nắng đượm mật, vẫn còn những miếng thoảng mùi mọt sắn, là mùi hương dân dã nhớ nhớ thương thương đến tận sau này.

Những ngày xa lắc ấy, Tết quê dẫu thiếu thốn vẫn ấm áp tình thân và rộn ràng bao niềm vui bình dị. Đến tận giờ vẫn muốn được nếm lại vị quê của món xôi sắn hầm trong chiếc nồi đồng của má năm nào, vẫn muốn được hít thật sâu mùi nắng đượm trong từng lát sắn bở tơi và thi thoảng còn lẫn mùi mọt sắn.

Bây giờ người làng vẫn còn trồng sắn nhưng là giống sắn cao sản ngắn ngày, không còn loại sắn mì gòn với lớp vỏ lụa đỏ hồng, nấu lên bở tơi bùi bột.

Và trên ruộng sắn, khi lớp lá sắn cuối cùng rã tàn vàng úa, thương lái cho xe vào thu mua tận ruộng, chẳng còn ai tỉ mẩn ngồi bào vỏ, lát từng miếng nhỏ đem hong đủ nắng, nêm chặt trong chiếc bồ quét phân bò đợi chạp cạn ngày để hầm xôi thơm mùi nắng mới.

Má tôi cũng không còn khỏe để trở trăn những mẻ sắn khô. Để những cuối năm trở về, nhìn khói bếp bay loang trên mái đầu bạc phơ của cha của má, tôi lại nhớ nồi xôi sắn quê nghèo năm cũ.

Trong không gian ấy, thấy mình trẻ thơ trở lại, háo hức mong ngóng Tết, để được ngân nga câu ca cũ "Còn thương tiếng mọt bồ tre/ Nhớ mùi xôi sắn se se Tết về".

"Món Tết quê nhà" cảm ơn 160 bạn đọc đã gửi bài

Cuộc thi là nơi chia sẻ những bí quyết về các món ăn truyền thống ngày Tết, cũng là cơ hội cho những người con xa quê được dịp chia sẻ những cảm xúc về ngày Tết, những câu chuyện đón Tết, ký ức sum họp ấm áp, mâm Tết xa quê của bạn...

Bạn đọc có thể viết về những câu chuyện thú vị quanh mâm cơm Tết, những món ăn tình thân sum họp gia đình, những món ăn "bắt buộc" phải có trong mâm cơm ngày Tết của từng vùng miền, những món ăn đặc trưng... cũng như tâm tư về ngày Tết quê mình qua ẩm thực.

Thời gian nhận tác phẩm từ ngày 20-10 đến hết ngày 15-12. Lễ trao giải dự kiến diễn ra vào ngày 25-12-2022, tác giả và tác phẩm đoạt giải cuộc thi sẽ được công bố trên giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân Quý Mão 2023.

Bài dự thi tối đa 1.500 chữ, khuyến khích kèm theo ảnh, video minh họa gửi về email montetquenha@tuoitre.com.vn.

Ban tổ chức đã nhận được 160 bài của bạn đọc. Danh sách bạn đọc gửi bài từ 20-10 đến 6-11:

Tương Quan, Nguyễn Tín, lê tuyết, kim cương, Tuan bui thanh, Hoang Tran, Đinh Trung, Đình Tuấn Đào, Chung Thanh Huy, tran van tam, Van Hung Nguyen, Trang nguyen Thi, Mai Trang, Dung Huynh Thi, phương phương trần, Thanh Xuân Nguyễn, Anh Tu Nguyen, Ngọc Diễm, Hạnh Bảo, Anh Tran, Nhu Phuong, Le Phuc An Nguyen, An nhiên Lý, anhhung phamtruong, Khiem Thi Hoang, Dung Tran, mỹ liên phạm, Phạm Anh Tuấn, Sửu Nguyễn, Hậu Nguyễn, Quang Ngo, Quynh nhu, Thanh Nga Nguyen, Đức Anh, thuy luong, yen pham, lưu thị bình, Mai Nguyen Van, Tuan Dao Minh, Nguyễn Thị Thu, Phú Hữu Huỳnh, Đức Thọ Phạm, Vu ta tu, Le Quoc Ky, Hoà Nguyễn Văn, Le Dieu, Tuan cuong, Hải Yến Trịnh Thị, Minh Trinh, Nhien Phuong, Lê Thanh An, Tuyết Lan Lê Thị, Dũng mai Đức, Thai Hoang, Diệu Lê, Trang Nguyễn Thuỳ, Thanh Kỳ Võ, Bếp của Sen, em Nguyên, thoai ngo, Le Hoang Hiep, Tuấn Khang Nguyễn, Lê Phương Thảo, Vũ Trần,My Nguyen, Dung Ha, Yến Trinh, Minh Phung, Quang Ngo, Minh Loc Duong Van, Nguyễn Hiên, Nga Cao, Thanh Thu Nguyen, Pham Anh Tuan, Hiển Bùi, Hoai Le Thi, Lieu Nguyen, Quynh Truc, thuy chu minh, Sinh Nguyen, Ngoc Tran, phuong hoai, Toản Cao Ngọc, hoan doan, Nguyen Tuong Van, van tu nguyen, huuthinh do, Ruby Pham, Si Lecong, Cao Phan Thanh, My Nguyen, Long Bao quynh, Tôi yêu Việt Nam, Nhung Mai, Thinh Nguyen, nhi Nguyễn, Huyền Nguyễn, Thảo Ngô, Hữu Đức Nguyễn, Tuandao Minh, Duong Le Duc, Nguyen Thi Huyen Nga, Tran Hieu Nguyen, Thanh Tam, phuong hoai, Hoai Vu, Trung mai, van luong, Duc Nguyen Huu, Thi Thuy Tran, Như Hiền, Uc Nguyen, Ngoan Do, Lai Nguye, Binh Nguyen Thanh, Ha Nguyen, Thao Nguyen Hoang, Khanh Ha Ca Vo, lưu thị bình, Quốc rin Pham...

BAN TỔ CHỨC

Má lột từng củ hành nhỏ, ký ức ấm áp và hạnh phúc nhất của tôi

TTO - Mỗi năm, cứ độ chừng 24, 25 tháng chạp, sau khi bày mâm cơm cúng đưa ông bà và dọn dẹp nhà cửa tinh tươm xong, má tôi lại tỉ mẩn ngồi lột vỏ củ hành để làm món dưa hành ăn dần trong dịp Tết.