Đoàn chủ nhà VN xếp thứ nhất, đoạt tất cả 100 huy chương, trong đó có 50 huy chương vàng, nhiều gấp đôi đoàn Malaysia (xếp thứ hai), gấp ba đoàn Indonesia (xếp thứ tư), gấp hơn sáu lần đoàn Singapore (8 huy chương vàng).

Tôi hỏi bài báo có bình luận thêm gì không? Trả lời: không. Tôi lại hỏi bài báo đăng trên Straits Times (tờ báo lớn và uy tín nhất Singapore, có ảnh hưởng rộng rãi đến nhiều nước khác) hay trên báo nào?

Anh bạn trẻ cười tinh quái: “Em giả định thế. Nhưng nếu đó là sự thật, ý thầy thế nào?”.

Còn thế nào nữa, buồn! Hơn thế, xấu hổ! Những người có trách nhiệm trong vụ này đã hành xử trái với tinh thần Olympic trong sáng và cao thượng. Các vị ấy đã cố tình lẫn lộn thi đấu đỉnh cao với cuộc chơi mang tính đại chúng của tuổi trẻ học đường.

Thắng nhưng có vinh quang gì đâu, khi để đua tài với VĐV các nước bạn được tuyển chọn trong các trường phổ thông bình thường, chúng ta đưa các siêu sao của thể thao VN như Ánh Viên (bơi lội), Nguyễn Thị Oanh (điền kinh) ra thi. Hoặc như môn bóng rổ, ta lấy VĐV đội Phòng Không - Không Quân. Môn thể dục để cho “chắc ăn”, các vị có trách nhiệm “chấm” luôn VĐV đội tuyển quốc gia (Tuổi Trẻ 23-6-2013).

Biện hộ cho chủ trương này, ông Trần Quang Quý, thứ trưởng Bộ GD-ĐT, cho rằng không chỉ ở VN, các quốc gia trong khu vực cũng thường đưa những VĐV tài năng đi dự các giải thể thao học sinh, sinh viên để lấy thành tích (báo đã dẫn).

Lập luận của ông thứ trưởng thật khó tiếp nhận: các nước họ làm như thế, vậy thì mình cũng làm như thế. Anh sai, tôi sai, chúng ta cùng sai! Hòa cả làng! Logic của những người đứng đắn không bao giờ tự bào chữa theo kiểu đó.

Thế nhưng thông tin trên các báo đã trái với những gì ông nói. Một số nước có chọn cả VĐV tài năng nhưng không quá 30% chứ không 100% như VN. Lào, Brunei, Philippines chỉ có rất ít hoặc không có loại VĐV này. Còn Singapore, như trên đã đề cập, tất cả đều là VĐV học sinh trội lên so với những bạn cùng trang lứa trong các trường phổ thông. Điều đáng nói, kết quả có vẻ “vô cùng tốt đẹp” của đoàn VN không đánh lừa được ai. Báo chí, truyền hình chỉ thông tin “cho có”. Nhân dân, đặc biệt là học sinh phổ thông Hà Nội và các tỉnh lân cận, rất thờ ơ, lạnh nhạt trước sự kiện lớn này. Đại hội thể thao học sinh của toàn khối ASEAN chứ có nhỏ đâu! Trong mấy ngày thi đấu, như một chuyên viên của Bộ

GD-ĐT đã nhận xét chua chát: sân vận động trống vắng mênh mông như “chùa Bà Đanh” vậy.

Không cần tinh ý lắm cũng thấy đây lại là một dẫn chứng sống động nữa về căn bệnh mãn tính trong nhiều lĩnh vực của nước ta: bệnh thành tích, tự ru ngủ mình bằng những giá trị ảo. Lẽ ra các ngành chức năng - thể thao và giáo dục - phải triệt để khai thác thời cơ thuận lợi, phát động trước đây một, hai năm phong trào thể thao hướng về đại hội trong toàn thể các trường phổ thông, tạo điều kiện để các em được vui chơi, luyện tập, qua đó có thể tuyển lựa những VĐV nổi trội từ phong trào. Thành tích tất nhiên không thể ví với các VĐV chuyên nghiệp, nhưng thật sự tiêu biểu cho hàng chục triệu học sinh phổ thông bình thường trong cả nước.

Kỷ lục có thể ít, số huy chương có thể giảm nhưng chắc chắn không ai nỡ phiền trách, trái lại còn vui vì toàn ngành phổ thông có được một “cú hích” quan trọng về giáo dục thể chất. Các nước anh em sẽ không còn phân vân, bức xúc khi nghĩ về tính trong sáng của nền giáo dục VN cũng như về việc rèn luyện nhân cách cao thượng cho thế hệ trẻ của nước ta.

Trách nhau như thế, nhưng dù sao chuyện cũng đã qua rồi. Điều quan trọng là những ai có trách nhiệm cần rút kinh nghiệm một cách nghiêm túc, đừng để những sự việc tương tự tái diễn trong tương lai. Vì sẽ phản giáo dục đối với thế hệ trẻ và xúc phạm lòng tự trọng của nhân dân.