Không ai ngờ đây là vua và hoàng hậu nước Nhật, khi họ thường đi dự sự kiện trong nước bằng xe lửa - Ảnh: AFP

Trong bài phát biểu phát sóng truyền hình quốc gia lúc 15g ngày 8-8 (13g, giờ VN), Nhật hoàng Akihito đã nói rõ: “May mắn là giờ đây tôi vẫn thấy khỏe. Nhưng nhận thấy tình trạng thể chất của mình giảm dần, tôi lo ngại khó hoàn thành chức trách là biểu tượng của quốc gia”.

Tự thấy phải rút lui

Đây là điều người dân Nhật cũng đã bàn tán nhiều trong thời gian qua. Nhật hoàng đã 82 tuổi và sức khỏe không được tốt, thời gian gần đây ông thổ lộ mong muốn truyền ngôi cho thái tử Naruhito, 56 tuổi.

Trong bài phát biểu phát qua truyền hình, Nhật hoàng nói rằng sợ sức khỏe không đủ để đảm đương trọng trách trong khi công việc này đòi hỏi phải toàn tâm toàn ý. Theo truyền thông địa phương, Nhật hoàng từng phải phẫu thuật tim năm 2012 và điều trị ung thư tuyến tiền liệt năm 2003.

Theo AFP, trong phát biểu dài khoảng 10 phút này, Nhật hoàng không đề cập đến chữ “thoái vị” vì Hiến pháp Nhật không cho phép người của hoàng gia dùng cụm từ này vì nó mặc nhiên được hiểu như sự can thiệp vào chính trị đất nước.

Đây là một đoạn video hiếm hoi của Nhật hoàng Akihito phát biểu trên truyền hình với thần dân. Trong thời gian trị vì 28 năm, Nhật hoàng mới chỉ một lần phát biểu với hình thức này vào tháng 3-2011, sau thảm họa động đất và sóng thần khủng khiếp ở Nhật Bản.

Thông điệp chiều 8-8 cũng được cho là nhằm nhắn gửi đến Chính phủ vì theo AFP, Chính phủ Nhật phải thực thi các bước điều chỉnh luật để Nhật hoàng Akihito có thể thoái vị và nhường ngôi vì luật hiện tại quy định Nhật hoàng phải trị vì cho đến lúc băng hà.

Đương nhiên Thủ tướng Shinzo Abe cũng đã nghe thấy phát biểu này và ông cho biết “tiếp nhận nghiêm túc những phát ngôn của Nhật hoàng”. Theo nhật báo Yomiuri của Nhật, chính quyền Tokyo có thể sẽ ban hành một điều luật đặc biệt cho phép Nhật hoàng thoái vị và truyền ngôi.

Trở ngại từ phe bảo thủ

Các nhà phân tích cho rằng chính phủ tại nhiệm khó sửa được luật vì áp lực từ những người thuộc phe bảo thủ. Những người này cho rằng phải bảo vệ tối đa vương triều của Nhật theo giá trị truyền thống của nó vì đó là “bảo bối”, niềm tự hào của người Nhật.

Tuy nhiên, ông Hidehiko Kasahara - giáo sư Đại học Keio, người đã có nhiều cuốn sách về Hoàng gia Nhật - bình luận: “Sau thông tin về chuyện rò rỉ hồi tháng 7 khiến dân tình lo lắng, Nhật hoàng đã quyết định lên tiếng bày tỏ cảm nghĩ của mình. Điều đó cho thấy ngài lo cho dân nhiều hơn lo cho bản thân. Nhưng tôi nghĩ rằng Thủ tướng Abe sẽ không phớt lờ quan điểm của phe bảo thủ”.

Theo báo Wall Street Journal, trong lịch sử Nhật từng có hoàng đế thoái vị vào năm 1817. Nhưng từ khi Hiến pháp Nhật (hiện hành) có hiệu lực vào năm 1947, không có nhiều thay đổi trong hệ thống vận hành của Hoàng gia Nhật.

Ngài Akihito thừa kế ngai vàng từ cha - hoàng đế Hirohito vào năm 1989. Theo quy định của Hiến pháp Nhật hậu Thế chiến thứ hai, vai trò của hoàng đế Nhật là “biểu tượng của quốc gia và sự đoàn kết của dân tộc”, không có quyền điều hành đất nước. Với chức trách đó, Nhật hoàng Akihito đã chọn con đường phụng sự theo cách gần gũi với thần dân. Phong cách chân thật, bình dân của Nhật hoàng Akihito đã khiến thần dân thương mến ngài.