Dưa hấu được đem về bán tại trụ sở Bộ Công thương sáng 9-4 - Ảnh: Việt Dũng

Sáng 9-4, một ôtô chở dưa ùn ứ tại cửa khẩu trên Lạng Sơn, không đưa được sang biên giới Trung Quốc, đã được Bộ Công thương đưa về bán tại trụ sở của bộ. Liệu đây có phải là giải pháp tốt cho việc giải quyết đầu ra đối với dưa hấu nói riêng, nông sản nói chung?

Trả lời Tuổi Trẻ, ông Trần Thanh Hải - cục phó Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương - cho biết trước tình hình ùn ứ dưa hấu tại cửa khẩu ở Lạng Sơn, Cục Xuất nhập khẩu phối hợp với công đoàn bộ đã mua một xe dưa hấu bị ùn ứ tại cửa khẩu, đem về bán tại trụ sở của bộ nhằm chia sẻ khó khăn với bà con nông dân, thương lái VN.

Dưa hấu không xuất được sang Trung Quốc được chở về bán tại trụ sở Bộ Công thương sáng 9-4 - Ảnh: Việt Dũng

Nhiều lực lượng tham gia hỗ trợ

Theo ông Hải, 19 tấn dưa hấu đã được nhân viên của bộ tình nguyện bốc dỡ và đã bán gần hết chỉ trong buổi sáng 9-4. Không chỉ công chức Bộ Công thương mà nhiều cơ quan khác, cả trường đại học đã tham gia mua hỗ trợ.

Ông Hải cho rằng việc bày tỏ sự chia sẻ lúc này là cần thiết. “Nếu các cơ quan khác cũng đều có hành động tương tự như Bộ Công thương sẽ giúp giảm ách tắc trên cửa khẩu” - ông Hải nói.

Ông Nguyễn Dương Thái, phó tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, cho biết tình trạng ùn tắc dưa hấu ở cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn) có thể sẽ tiếp diễn cả những năm sau nếu như chúng ta vẫn tiếp tục xuất khẩu một cách tự phát như lâu nay.

Theo ông Thái, hiện mỗi ngày có khoảng 800 xe dưa hấu đổ dồn về phía cửa khẩu Tân Thanh chờ xuất sang Trung Quốc, trong khi năng lực nhập khẩu ở cửa khẩu phía bạn chỉ được non nửa, khoảng 250-300 xe.

Thực tế, mỗi xe dưa hấu sau khi được xuất qua cửa khẩu Tân Thanh sẽ sang chợ Pò Chài, Trung Quốc. Tại đây, phía Trung Quốc sẽ lựa chọn dưa từ từng xe, lau vỏ và đóng thùng. Việc xử lý này mất khoảng 2-3 giờ/xe. Do đó, mỗi ngày lượng hàng tồn nằm chờ để xuất hàng sang Trung Quốc 400- 500 xe.

Ông Thái cũng giải thích thêm dưa hấu là mặt hàng xuất khẩu tiểu ngạch, không có hợp đồng thương mại, cũng không có cam kết cụ thể giữa người mua và người bán. Đây cũng là lý do khiến chủ hàng gặp rất nhiều rủi ro khi tồn đọng hàng số lượng lớn, giá cả bấp bênh.

Để hỗ trợ chủ hàng, ông Vi Công Tường - phó cục trưởng Cục Hải quan Lạng Sơn - cho biết cơ quan này và biên phòng tại Tân Thanh phối hợp kéo dài thời gian thông quan từ 7g-21g hằng ngày, đến khi bên Trung Quốc không nhận nữa mới thôi để giải quyết tối đa lượng dưa hấu xuất khẩu.

Bên cạnh đó, Công an tỉnh Lạng Sơn cũng phân luồng để ngăn chặn tình trạng ùn tắc, lộn xộn đường vào cửa khẩu Tân Thanh. Các xe dưa chưa xuất khẩu được sẽ đậu dọc từ ga Đồng Đăng đến quốc lộ 1. Khi nào trong cửa khẩu có khả năng tiếp nhận được mới tiếp tục cho xe vào.

Phải liên kết sản xuất, đa dạng thị trường tiêu thụ

Ông Đào Văn Hồ, giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp Bộ NN&PTNT, cho rằng hiện tượng nông sản ế ẩm và rớt giá chủ yếu do bà con còn sản xuất theo phong trào mà chưa theo nhu cầu thị trường.

“Không chỉ vải, dưa hấu mà còn nhiều loại cây khác có tình trạng như vậy, như gần đây có phong trào chặt cao su trồng hồ tiêu, rồi trồng cây mắc ca ồ ạt mà chưa biết tiêu thụ ở đâu, ai ăn, bán cho nước ngoài thì bán như thế nào...” - ông Đào Văn Hồ nói.

Ông Đào Văn Hồ cũng cho biết muốn phát triển bền vững phải liên kết bốn “nhà”, trong đó có phối hợp giữa nông dân và doanh nghiệp, doanh nghiệp mới đi tìm, đánh giá nhu cầu thị trường; còn nông dân chỉ có thể bán cho thương lái và trong thời điểm được mùa, giá sẽ hạ và nông dân sẽ thiệt thòi.

“Tôi được biết đã có những mô hình hợp tác xã tiêu thụ tỏi, rau má... làm khá tốt, họ tiêu thụ cho người sản xuất và ký hợp đồng với doanh nghiệp. Có như vậy sản xuất mới ổn định” - ông Đào Văn Hồ nói.

Một lãnh đạo Cục Chế biến, thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ NN&PTNT) cho rằng ùn ứ dưa hấu tại cửa khẩu hiện nay là do thương lái không trả tiền nông dân trước mà bán xong mới trả tiền. Khi hàng lên cửa khẩu Lạng Sơn vượt quá khả năng thông quan hằng ngày của cửa khẩu, lúc đó giá dưa hấu tại ruộng hạ thấp mà thị trường Hà Nội và các địa phương vẫn phải mua giá cao.

“Các địa phương nên có điều phối và cung cấp thông tin để người dân đa dạng hóa địa chỉ bán nông phẩm, đồng thời nên hỗ trợ người dân như một cầu nối tiêu thụ nông phẩm” - vị này nói.

Một lãnh đạo Bộ Công thương cho rằng thời gian qua các cơ quan chức năng đã có nhiều giải pháp để giúp nông dân mở rộng thị trường, tránh tình trạng hàng sản xuất ra không bán được. Chẳng hạn VN đã tiếp xúc, vận động để đưa nhãn, vải, trái cây VN vào Úc, Singapore; thúc đẩy xuất khẩu thanh long, vải vào Mỹ; các loại trái cây VN vào Nhật, châu Âu...

Tuy nhiên theo vị này, bản thân doanh nghiệp cũng cần chủ động tìm kiếm thị trường bởi cơ quan nhà nước không đủ người để “bao cấp”, đi tìm thị trường rồi chỉ cho doanh nghiệp như trước. Cơ quan nhà nước sẽ đóng vai trò mở cửa thị trường bằng việc tạo điều kiện thuận lợi cho xuất nhập khẩu, hạn chế hàng rào thuế quan và phi thuế, cung cấp thông tin... Còn việc tìm đối tác để tiêu thụ sản phẩm là trách nhiệm của chính doanh nghiệp.

Thanh Hóa: bán dưa hấu giúp nông dân Quảng Nam Một điểm bán dưa hấu giúp nông dân tỉnh Quảng Nam tại TP Thanh Hóa của nhóm thiện nguyện ngày 9-4 - Ảnh: Hà Đồng Ngày 9-4, nhóm thiện nguyện “Kết nối yêu thương” ở Thanh Hóa, do bác sĩ Lê Xuân Trung - trưởng khoa cấp cứu sơ sinh Bệnh viện Nhi Thanh Hóa - làm trưởng nhóm đã bán hết 10 tấn dưa hấu giúp nông dân vùng lũ tỉnh Quảng Nam. Theo các thành viên trong nhóm, sau khi nắm được thông tin nông dân vùng ngập lụt tỉnh Quảng Nam đang gặp khó khăn vì dưa hấu vào mùa thu hoạch nhưng không tiêu thụ được, nhóm đã quyết định mua dưa hấu của bà con về bán giúp tại ba địa điểm là: phòng khám nhi Đông Phát (P.Đông Sơn), 89 Đào Duy Từ, P.Ba Đình và số 9 Trần Huy Liệu, P.Tân Sơn (TP Thanh Hóa). Qua thông tin trên các mạng xã hội về hoạt động của nhóm, đông đảo bạn trẻ tại TP Thanh Hóa đã đặt hàng mua dưa hấu. Trong ngày 9-4, nhóm đã bán hết 10 tấn dưa giúp nông dân tỉnh Quảng Nam. Bạn Phạm Mỹ Chi - thành viên nhóm “Kết nối yêu thương” - cho biết thêm nhóm mua dưa hấu tại Quảng Nam với giá 3.000 đồng/kg, cộng cả chi phí vận chuyển ra đến Thanh Hóa là 5.000 đồng/kg, nhóm bán tại ba địa điểm nêu trên cũng với giá 5.000 đồng/kg. Các thành viên trong nhóm vừa vận chuyển khối lượng lớn dưa hấu đến các địa điểm để bán, vừa trực tiếp bán hàng. Mặc dù hơi mệt, nhưng mọi người trong nhóm đều rất vui vì được chia sẻ khó khăn với nông dân tỉnh Quảng Nam. HÀ ĐỒNG

Giá dưa hấu giảm mạnh Nông dân buồn bã vì dưa hấu không có người mua - Ảnh: T. Mai Người trồng dưa hấu ở Quảng Ngãi đang khốn khổ khi dưa đến mùa thu hoạch nhưng thương lái không đến ruộng mua. Giá dưa hiện chỉ còn 1.700 đồng/kg và đang tiếp tục giảm. Ghi nhận chiều 9-4, dọc cánh đồng dưa Cây Tẻ, Gò Đá... thuộc các xã Tịnh Trà, Tịnh Hiệp (huyện Sơn Tịnh) nhiều đống dưa to nằm khắp các tuyến đường liên xã. Bên cạnh đó, còn rất nhiều dưa chín chưa thu hoạch nằm ngổn ngang dưới ruộng. Theo ước tính của UBND xã Tịnh Hiệp, hiện trên địa bàn xã còn khoảng 140ha dưa chưa được thu hoạch. Nhiều nông dân trồng dưa lỡ thu hoạch nhưng không có thương lái đến mua cứ điện thoại liên tục vào số máy của thương lái. Trong khi đó, những nông dân chưa thu hoạch đang nhìn cảnh dưa chín quá mức và bắt đầu nứt. “Cứ tưởng vừa rồi lũ bất thường nhiều diện tích dưa ở miền Trung bị hư hỏng vụ này giá sẽ cao. Ai dè thương lái đặt tiền cọc rồi mà giờ không đến mua. Nhà tui thu hoạch 5 sào mà gọi mãi chẳng thấy ai đến mua, còn 6 sào để dưới ruộng không dám hái. Nắng thế này mà gặp mưa là số dưa đó nứt hết như năm ngoái” - bà Nguyễn Thị Thu (thôn Phú Thành, xã Tịnh Trà) than. Theo những hộ trồng dưa, chỉ trong vòng 10 ngày giá dưa hấu đã giảm từ 2.800 đồng/kg xuống còn 1.700 đồng/kg. Thậm chí nhiều người liên hệ với thương lái để bán dưa với giá 1.300 đồng nhưng thương lái vẫn không đồng ý. Theo ông Đào Minh Hường - phó giám đốc Sở NN&PTNT Quảng Ngãi, các xe tải dưa hấu đang ùn ứ ở cửa khẩu Tân Thanh khiến giá dưa giảm mạnh, trong khi thời điểm nông dân Quảng Ngãi thu hoạch dưa trùng với nhiều tỉnh thành khác trong cả nước. “Ngành nông nghiệp liên tục khuyến cáo người trồng dưa không nên trồng ồ ạt. Thế nhưng người dân vẫn trồng rất nhiều trong khi đầu ra chủ yếu lệ thuộc vào Trung Quốc. Năm nào Trung Quốc mua nhiều, người dân trúng và năm nào không mua thì mất trắng. Đây là vấn đề lặp đi lặp lại nhiều lần nhưng người dân vẫn không rút ra bài học và phớt lờ khuyến cáo của ngành” - ông Hường nói. TRẦN MAI