Phóng to

Tác phẩm Surrounded Islands, Vịnh Biscayne, Greater Miami, Florida, 1980-1983: bao bọc 11 hòn đảo xinh trên vịnh Biscayne ở Florida với những tấm vải hồng phấp phới

TTO - Hai nghệ sĩ có cùng giờ, cùng ngày sinh, cùng chung một cuộc sống hôn nhân và trên hết là niềm đam mê nghệ thuật sắp đặt. Những tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn mỗi ngày một bề thế hơn, trong đó có những tác phẩm có thể nhìn thấy từ trên không. Christo và Jeanne-Claude gọi những đứa con tinh thần của mình là “tiếng thét của tự do”.

Để hiểu được ý nghĩa các tác phẩm sắp đặt của Christo và Jeanne-Claude quả thật rất khó nếu không tận mắt chiêm ngưỡng chúng.

Trước hết, cần nhìn nhận cặp nghệ sĩ này là “nghệ sĩ của môi trường” với các tác phẩm luôn gắn liền với thiên nhiên. Họ “đóng gói” những công trình kiến trúc, thiên nhiên cây cỏ với ý định muốn chộp lấy, đóng băng thời gian và không gian bao bọc bên trong. Trên bề mặt bao bọc ấy, người ta lại cảm nhận sự vận động ngầm của thời gian và không gian - những ngọn gió thổi qua lớp vải, ánh phản quang của mặt trời, những đám mây trôi in bóng...

Và rồi nhiều năm sau, khi lớp bề mặt ấy được tháo ra, các vật liệu được mang đi tái chế; những du khách ngày nào sẽ thấy lại những công trình kiến trúc nguyên thể, thiên nhiên cây cỏ thuở xưa không bị thời gian tàn phá. Không gì có thể diễn tả cảm giác đó cho bằng hai tiếng “huyền diệu”. Đó cũng chính là “tiếng thét của tự do”, một khi bức màn trướng, những tấm vải được tháo xuống.

Phóng to
Wrapped Coast, Vịnh Little, Australia, 1968-1969	Tác phẩm Valley Curtain, Rifle, Colorado, 1970-1972: bao bọc một thung lũng

Trong 70 tuổi đời, hết 48 năm họ đã cống hiến cho nghệ thuật. Người ta bàn tán về các tác phẩm sắp đặt lạ lùng của họ vì nó chỉ thực hiện một lần duy nhất mà không có lần thứ hai.

Phóng to
Tác phẩm Running Fence, Hạt Sonoma và Marin, California,1973-1976: Dựng một hàng rào chạy dài tít mù khơi	Tác phẩm The Pont Neuf Wrapped, Paris, 1975-1985: "cuộn lại" một cây cầu 400 tuổi ở Paris tráng lệ

Phóng to

The Umbrellas, Japan - U.S.A., 1984-1991: cắm những cây dù dọc theo duyên hải Nhật, Hoa Kỳ

Christo: tên thật Christo Javacheff sinh tại Gabrovo, Bulgaria trong một gia đình tư bản công nghiệp, được đào tạo tại Học viện Mỹ thuật ở Sofia từ 1953-1956, rời Prague sang phương Tây vào đầu 1957. Jeanne-Claude (Denat de Guillebon): sinh tại Casablanca, Morocco trong một gia đình quân đội Pháp, được đào tạo tại Pháp và Thụy Điển, lấy bằng triết học và tiếng Latin tại Đại học Tunis. Hai người gặp nhau vào 1958 khi Christo thực hiện bức chân dung mẹ của Jeanne-Claude. 1964, hai vợ chồng cùng với con trai nhập cư vào Mỹ.

Và còn vô số tác phẩm thực hiện hàng nhiều năm và hao tốn hàng triệu đôla khác. Một điều lạ lùng là vợ chồng nghệ sĩ chịu chơi này chưa bao giờ nhận một nguồn tài trợ từ bất cứ nhà hảo tâm nào. Họ bán lại tất cả những gì họ đã thực hiện, từ các vật liệu vải bạt, dây nhợ, cho tới những tập đồ án phác thảo, những bản vẽ phối cảnh, tranh cắt dán, các tác phẩm chuẩn bị... Tất cả chúng được viện bảo tàng, nhà sưu tập cá nhân, dân buôn tranh và cả thầu xây dựng chào đón và mua lại với giá cao. Số tiền đó sẽ đầu tư vào các tác phẩm kế tiếp.

Tác phẩm gần đây nhất của Christo và Jeanne-Claude là The Gates có kinh phí thực hiện 254 triệu USD, trưng bày tại công viên Central ở New York, vừa diễn ra vào đầu mùa xuân năm nay, đã thu hút hàng triệu người thưởng lãm. Hiện họ chuẩn bị thực hiện một đồ án táo bạo khác đã ấp ủ từ thập niên 1990 tới nay.

Giăng tấm màn khổng lồ dài 10,7km, khổ 3-7m uốn lượn theo con sông Arkansas, nằm ở miền tây bang Colorado là đồ án của tác phẩm Over the River. Tấm vải như một con sóng liên hoàn được treo trên những sợi cáp bằng thép có cọc được đặt trên triền sông. Nếu đứng trên những hòn đá ở rìa sông vào thời điểm con nước lên, ta có thể thấy được chuyển động của những đám mây, những ngọn núi và cây cỏ theo ánh mặt trời phả lên tấm màn có chất liệu trong suốt mờ ảo.

Khi được hỏi đâu là tác phẩm “ruột” trong vô số tác phẩm độc đáo đó, hai vợ chồng đều tán thành “một ông bố, bà mẹ có nhiều con sẽ chẳng bao giờ cho biết đứa con nào là con yêu thương nhất”. Cũng vậy, các tác phẩm của họ chính là những đứa con tinh thần mà lỡ như “yêu mến một đứa nào đó thì sẽ chẳng bao giờ sinh được đứa con khác vừa ý”.

Phóng to
Wrapped Reichstag, Berlin, 1971-1995: "đóng gói" một tòa nhà quốc hội Đức	Wrapped Trees, Fondation Beyeler và Công viên Berower, Riehen, Thụy Sĩ, 1997-1998

Phóng to
	The Gates, Central Park, New York City, 1979-2005 (2 ảnh trên) và Đồ án Over the River, sông Arkansas, Colorado, 1996-2005 (ảnh bên)