Tổng thống Mỹ Barack Obama dự hội nghị Đông Á tại Hội nghị ASEAN lần thứ 27 ở Malaysia tháng 11-2015 - Ảnh: Bangkok Post

Theo AFP, một mục tiêu lớn của Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN - Hoa Kỳ là đạt thỏa thuận về việc hai bên đưa ra phản ứng chung đối với phán quyết của Tòa án Trọng tài thường trực (PCA) về vụ kiện của Philippines chống đòi hỏi chủ quyền vô lý của Trung Quốc trên Biển Đông.

Giới quan sát nhận định sự ủng hộ chung của Mỹ và ASEAN đối với phán quyết của tòa án sẽ gây sức ép lớn lên Trung Quốc. Trước đó Bắc Kinh từ chối tham gia vụ kiện và từng nhiều lần tuyên bố sẽ không công nhận phán quyết của PCA.

“Tổng thống Obama đang nỗ lực tạo ra môi trường chiến lược để buộc Trung Quốc phải tuân thủ các quy định quốc tế” - AFP dẫn lời chuyên gia Earnest Bower thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) nhận định.

“Hi vọng về lâu dài, Trung Quốc sẽ không muốn bị cô lập và bị xem là quốc gia không tuân thủ luật pháp quốc tế” - chuyên gia Bower nhấn mạnh.

Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel cho biết hội nghị sẽ là cuộc thảo luận mở giữa các nhà lãnh đạo. Today Online dẫn lời tiến sĩ Tang Siew Mun thuộc Trung tâm Nghiên cứu ASEAN cho biết ông Obama muốn nhận được sự ủng hộ công khai và mạnh mẽ của ASEAN về các hoạt động của lực lượng Mỹ trên Biển Đông.

Trong khi đó, các nhà lãnh đạo ASEAN muốn Mỹ đảm bảo sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác với khu vực. Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN - Hoa Kỳ cũng diễn ra trong thời điểm Tổng thống Obama sắp hoàn tất nhiệm kỳ thứ hai và cuộc tranh cử tổng thống Mỹ đang nóng lên.

Chuyên gia Aaron Connelly thuộc Viện Chính sách quốc tế Lowy (Úc) đánh giá hội nghị Sunnylands sẽ là thông điệp khẳng định quan hệ lâu dài của Mỹ - ASEAN kể cả sau khi ông Obama rời Nhà Trắng.

Trả lời phỏng vấn kênh Channel News Asia, đại sứ Mỹ tại ASEAN Nina Hachigian cũng khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác với ASEAN kể cả sau khi ông Obama hết nhiệm kỳ. Đại sứ Hachigian cho biết Mỹ đầu tư mạnh vào ASEAN vì lợi ích quốc gia.

Một vấn đề lớn khác của hội nghị là Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Bangkok Post dẫn lời chuyên gia Prapat Thepchatree của Trung tâm Nghiên cứu ASEAN thuộc ĐH Thammasat cho rằng ông Obama muốn tận dụng cơ hội này để thuyết phục các nước ASEAN còn lại (ngoài Việt Nam, Brunei, Indonesia và Singapore) ủng hộ và tham gia TPP.