Thủ tướng Phạm Minh Chính (phải) thảo luận với ông Ito Yoshinari - tổng giám đốc Công ty Mitsui - Ảnh: Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản

Tại buổi tiếp kiến ngày 23-11 ở trụ sở Đại sứ quán Việt Nam, Thủ tướng nói "cá nóc là nguồn tài nguyên đang bị lãng phí tại Việt Nam" và ông rất vui mừng và mong muốn Công ty Mitsui xúc tiến để sử dụng hiệu quả nguồn lợi này.

Tiềm năng đang "ngủ"

Theo Viện Nghiên cứu hải sản, cá nóc ở Việt Nam có tới 49 loài khác nhau chứ không phải chỉ có loài "cá phình bụng" như mọi người vẫn nghĩ. 

Trong đó, 5 loài có trong danh mục thực phẩm tại Nhật. Có 7 loài phù hợp nhu cầu thu mua của Hàn Quốc và đã từng xuất khẩu trong đề án thí điểm năm 2013, nhưng sau đó do sự cố về kiểm soát an toàn và phân loài nên đã bị đình lại.

Năm 2020, Đà Nẵng đã xin phép tiếp tục khai thác cá nóc nhưng chưa thể khởi động, trong đó lớn nhất là bài toán quy trình quản lý an toàn thực phẩm và đầu ra. 

Theo TS Vũ Thùy Linh, nữ tiến sĩ Việt đầu tiên có bằng đầu bếp cá nóc Nhật và cũng là người đại diện của Công ty Mitsui, cá nóc chiếm khoảng 10% sản lượng nghề lưới kéo ở Việt Nam, tức cứ 10 tấn cá chúng ta bỏ đi 1 tấn/ngày, tương đương 37.000 tấn/năm.

Vì toàn bộ nguồn tài nguyên này đang bị cấm nên nếu bắt được cá nóc thì người dân phải thả lại biển hoặc bỏ làm phân bón bán với giá rất rẻ thậm chí bằng 0. 

Có thông tin cho biết Trung Quốc đang thu mua cá nóc Việt Nam và bán lại cho Nhật Bản. Chưa rõ thực hư nhưng tại Nhật Bản, cá nóc là món ăn cao cấp, ví như loài cá nóc hổ tự nhiên có giá lên tới 5 triệu đồng/kg.

Hướng đi cho cá nóc Việt

Tổng giám đốc Ito Yoshinari của Công ty Mitsui đã có nhiều đề xuất và được Thủ tướng nhất trí cao. Ông Ito cho rằng để đảm bảo tính an toàn, trước hết cần có khảo sát tất cả các loài cá nóc hiện có, sau đó lập danh sách những loài được phép dùng làm thực phẩm.

Ở Nhật, trong hơn 40 loài cá nóc chỉ có 22 loài ăn được. Hiện nguồn cá nóc tự nhiên tại Nhật đang giảm và đó là cơ hội để Việt Nam khai thác tiềm năng xuất khẩu chính ngạch cá nóc Việt Nam.

Trao đổi với lãnh đạo Công ty Mitsui, Thủ tướng nêu quan điểm: nếu phát triển ngành công nghiệp cá nóc ở Việt Nam, ông yêu cầu không chỉ xuất khẩu nguyên con mà muốn Mitsui sẽ chuyển giao công nghệ để sản xuất thành phẩm cá nóc tại Việt Nam, từ đó nâng cao giá trị gia tăng cho ngành thủy sản Việt.

Ông Ito Yoshinari nhất trí và chia sẻ thêm rằng ông có hơn 40 năm kinh nghiệm sản xuất cá nóc. "Công ty chúng tôi chuyên về cá nóc đã hơn 31 năm, cung cấp cho các nhà hàng cao cấp bậc nhất tại Nhật. Chúng tôi đủ tự tin vào công nghệ kỹ thuật của mình và sẵn sàng hợp tác với Việt Nam", ông nói.

Về đào tạo nhân lực, cả Thủ tướng và ngài Ito Yoshinari đều nhất trí để chế biến cá nóc an toàn thì cần triển khai sớm một hệ thống đào tạo đầu bếp chế biến cá nóc chuẩn Nhật Bản. Tại Nhật, nhờ có hệ thống cấp bằng đầu bếp cá nóc Nhật mà số vụ ngộ độc cá nóc đã được quản lý triệt để.

Để tạo được thị trường cho cá nóc Việt Nam, trước hết phía Mitsui sẽ hỗ trợ đưa văn hóa ăn cá nóc vào Việt Nam với các sản phẩm an toàn của Nhật. Sau đó, khi thị trường đã trở nên sâu rộng thì sẽ tiến tới nuôi trồng đại trà các loài cá nóc có giá trị cao.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã giao cho đại sứ Việt Nam tại Nhật Vũ Hồng Nam và Thương vụ Nhật Bản mà đứng đầu là tham tán thương mại Tạ Đức Minh trực tiếp lên kế hoạch và cùng Công ty Mitsui Suisan Japan kết nối các bộ ngành cũng như đối tác liên quan. 

Công ty Mitsui hiện cũng đã hợp tác với các đơn vị như Công ty cổ phần Vifotec, Viện Dinh dưỡng quốc gia Việt Nam và Viện Nghiên cứu thủy sản Hải Phòng.

Chế biến cá chẳng bỏ gì cả

Ông Ito Yoshinori trực tiếp trình bày kỹ thuật chế biến cá nóc an toàn trước các nhà nghiên cứu Việt Nam tại hội trường lớn Viện Dinh dưỡng quốc gia vào ngày 5-6-2018 - Ảnh: Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản

Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, thịt của cả 2 loài cá nóc xanh và cá nóc mút đuôi trắng rất giàu protein, axit amin, với hàm lượng axit amin thiết yếu cao hơn thịt gà và cá chép. Thịt cá nóc còn chứa hàm lượng cao omega-3, DHA, EPA, vitamin D, E và collagen.

Không chỉ thế, từng bộ phận của loài cá này có thể khai thác triệt để cho những mục đích khác nhau.

Da cá làm các món trộn ăn giòn hơn sứa, chiết xuất collagen; thịt cá làm thực phẩm khô, đông lạnh, ăn tươi; chiết xuất các axit amin quý; vây cá được sấy khô uống cùng rượu ấm sake; xương cá làm nước dùng, hạt nêm từ cá, bánh cá sembei giúp giảm lượng đường hấp thu, sấy khô làm bột canxi thêm vào các món ăn hằng ngày, thậm chí bánh ngọt; gan cá được chiết xuất vitamin E và các DHA, EPA…; nội tạng được chiết xuất Tetrodotoxin để làm dược liệu chữa ung thư, giảm đau, cắt cơn nghiện.

Sớm "giải oan" cho cá nóc

Tiềm năng đã rõ, vậy làm sao để có thể "giải oan" cho cá nóc? Như lời tổng giám đốc Tập đoàn Soft Bank: "Chúng ta đang sử dụng cỗ máy thời gian để thành công". Nhật, cũng như Việt Nam, xưa cấm cá nóc nay lại biến nó thành món ăn hảo hạng, ta học và mang phương pháp thành công về Việt Nam.

Trong hệ thống quản lý của Nhật có 2 điểm mấu chốt: một là khảo sát độc tố của các loài cá nóc trên các vùng biển trong nước, xác định loài nào có thể ăn an toàn; hai là thiết lập hệ thống đào tạo và cấp bằng đầu bếp chế biến cá nóc.

Vì người cuối cùng chịu trách nhiệm an toàn thực phẩm là người chế biến thực phẩm, nên họ được đào tạo bài bản từ kiến thức dinh dưỡng và an toàn thực phẩm nói chung đến kiến thức về cá nóc nói riêng.

Ngoài ra, tại Nhật đã có công nghệ nuôi cá nóc không độc, với các loài có giá trị cao, ở Việt Nam hoàn toàn có thể nuôi như thế và gây dựng thương hiệu "cá nóc Việt".

TS Vũ Thùy Linh (người Việt Nam đầu tiên được cấp bằng đầu bếp cá nóc Nhật)

Nhiều tập đoàn Nhật nhìn thấy cơ hội ở Việt Nam

TTO - Trong khuôn khổ chuyến thăm Nhật Bản, ngày 24-11 Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp gỡ nhiều tập đoàn kinh tế lớn và nhiều trường đại học (ĐH) hàng đầu của Nhật muốn đẩy mạnh đầu tư vào Việt Nam.