Nhà văn Hoàng Đình Quang (bìa phải) đang trình bày về quan niệm học nghề trong văn chương - Ảnh: L.Điền

Ở tuổi 79, Ma Văn Kháng vẫn chứng tỏ sức viết của mình còn đều đặn, khi vừa tuần trước ông ra mắt một tiểu thuyết (Người thợ mộc và tấm ván thiên, NXB Trẻ ấn hành) tại Hà Nội. Nay, NXb Văn hóa văn nghệ ấn hành quyển Nhà văn anh là ai gồm các tiểu luận, bút ký xoay quanh các câu chuyện về nghề văn.

Nghề văn cũng là một nghề

Cái nhan đề Nhà văn anh là ai cũng chính là câu tự vấn của mỗi người khi đã quyết dấn thân vào nghiệp văn với vô vàn câu hỏi về nghề về người cần giải quyết.

Một số bài viết trong tập này đã xuất hiện trên báo Văn nghệ của Hội Nhà văn Việt Nam từ cuối năm 2012, sau đó được tác giả viết thêm, hệ thống lại thành ba phần: Nhà văn anh là ai; Tình cờ nhận ra; Tâm sự nghề nghiệp. Đây có thể xem là những suy nghĩ về nghề văn tích cực nhất mà Ma Văn Kháng đã “rút ruột” chia sẻ với bạn viết và bạn đọc gần xa.

Những kinh nghiệm viết, những phát hiện kiến thức, những câu chuyện làm nên đề tài cho tác phẩm… một đời lao động cật lực của một nhà văn nổi tiếng trong dòng văn học đương đại Việt Nam, hẳn sẽ là tài liệu quý giá không những để cho các nhà văn tham khảo mà còn là cơ sở cho giới phê bình, nhà nghiên cứu hiểu sâu hơn về các quan niệm của Ma Văn Kháng về nghệ thuật.

Nhà văn Trần Thanh Giao đã đọc kỹ quyển tiểu luận này, và nêu ra những điều tâm đắc với Ma Văn Kháng. Đó là hiện nay có những trường hợp không phải hữu xạ tự nhiên hương mà “quảng cáo tạo nên hương”, lại là hương dỏm do quảng cáo đem lại để văn chương cũng bán được, như vậy thì đau lòng quá.

Hay như cách Ma Văn Kháng quan niệm nghề văn cũng là một nghề, mà đã là nghề thì có thể truyền nghề được. Đây chắc chắn là điều cần thiết và là niềm tin để những ai bước vào con đường viết lách có thêm động lực để phấn đấu thành tựu với nghề.

Vì sao anh viết văn?

Bìa sách Nhà văn anh là ai  - Ảnh: L.Điền

Tại buổi ra mắt kéo dài thành một cuộc tọa đàm, nhiều nhà văn cũng từ kinh nghiệm và trải nghiệm của mình, chia sẻ với đề tài đang là nhan đề tập sách của Ma Văn Kháng. 

Câu chuyện nhà văn anh là ai hay nói cách khác rằng nhà văn phải là người thế nào, quả thật là tập hợp của nhiều cách hiểu, nhiều quan niệm rất dễ gặp nhau nhưng cũng dễ bất đồng.

Nhà văn Hoàng Đình Quang cho rằng trước khi trả lời câu “nhà văn anh là ai”, phải trả lời câu hỏi: vì sao anh viết văn, và câu trả lời phải là trung thực. 

Nhà văn Triệu Xuân cho rằng kiến thức và cập nhật kiến thức đời sống đương đại là tối cần thiết với nhà văn, nhà phê bình Hoài Anh lại cho  rằng nhà văn nhà thơ là những nghệ sĩ, họ có những phẩm chất khác lạ, rất riêng, có khi là không bình thường - nói theo cách của Chế Lan Viên.

Nhưng có lẽ, dẫu có là ai thì mỗi người cũng phải sáng suốt để tự thu xếp cho mình. Cái “là ai” sẽ đến một cách tự nhiên sau tài năng, tâm huyết và thời gian làm việc anh đã bỏ ra.