Phóng to

Luật sư Trần Quang Thành - Ảnh: Reuters

Ngày 30-4, nguồn tin AFP cho biết luật sư Trần Quang Thành đang trú ẩn trong Đại sứ quán Mỹ ở thủ đô Bắc Kinh. Phía Đại sứ quán và Bộ Ngoại giao Mỹ không công nhận và cũng không phủ nhận thông tin này. Ông Trần Quang Thành trước đó bị quản thúc tại gia ở huyện Lâm Nghi, tỉnh Sơn Đông nhưng đã bỏ trốn vào ngày 22-4.

Theo nguồn tin AFP, ông Trần Quang Thành đã gặp mặt và trao đổi với đại sứ Mỹ tại Trung Quốc Gary Locke. Tuy nhiên ông Trần Quang Thành không có ý định xin tị nạn tại Mỹ. Báo New York Times dẫn lời chuyên gia về Trung Quốc Christopher K. Johnson, từng làm việc cho Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA), khẳng định đây là “bài thử lớn nhất” trong mối quan hệ song phương Mỹ - Trung kể từ năm 1989 đến nay.

Vụ việc xảy ra ngay trước khi Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Bộ trưởng Tài chính Timothy Geithner đến Bắc Kinh dự Đối thoại chiến lược và kinh tế (SED) ngày 3 và 4-5 với các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Chủ đề chính là thương mại song phương và vấn đề hạt nhân CHDCND Triều Tiên cũng như Iran.

Nỗ lực làm dịu tình hình

Luật sư Trần Quang Thành bị mù từ nhỏ, trở nên nổi tiếng ở Trung Quốc từ tháng 9-2005 khi lên tiếng tố cáo việc chính quyền huyện Lâm Nghi buộc nhiều gia đình địa phương phải triệt sản để tuân thủ quy định sinh một con. Ngoài ra ông Trần Quang Thành cũng nhiều lần khiếu kiện tình trạng quan chức chính quyền thu hồi đất đai của người dân.

Tháng 8-2006, ông Trần Quang Thành bị xử tù 4 năm và đến tháng 9-2010 bị quản thúc tại gia ở làng Đông Sư Cổ, huyện Lâm Nghi. Reuters cho biết sau khi trốn thoát đầy bất ngờ, ông Trần Quang Thành tung lên mạng Internet một đoạn video ghi lại cảnh cảnh sát địa phương đánh đập ông cùng vợ và mẹ ông. Trong đoạn video, ông nói muốn gửi những hình ảnh này đến Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo.

Báo New York Times đưa tin hôm 29-4, trợ lý ngoại trưởng Mỹ Kurt Campbell đã lặng lẽ đến Bắc Kinh để đàm phán với các quan chức Trung Quốc về vụ việc nhằm tránh những căng thẳng giữa đôi bên. Trên Fox News, cố vấn chống khủng bố của Tổng thống Mỹ Barack Obama là John Brennan tiết lộ chính quyền Washington muốn “duy trì sự cân bằng giữa nỗ lực thúc đẩy nhân quyền và quan hệ ngoại giao” với Trung Quốc.

Tại Mỹ, Đảng Cộng hòa đang gây sức ép buộc chính quyền Obama cho luật sư Trần Quang Thành sang Mỹ tị nạn. Ứng cử viên tổng thống Mitt Romney đòi Washington có “chính sách nghiêm túc nhằm đối phó với chính sách một con và các vi phạm nhân quyền của Trung Quốc”. Trước đó, chính Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton từng nhiều lần kêu gọi Bắc Kinh trả tự do cho ông Trần Quang Thành.

“Vụ việc có thể trở thành một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc - Reuters dẫn lời chuyên gia Kenneth Lieberthal thuộc Viện Brookings nhận định - Nhưng hai bên cũng có thể đàm phán và đạt thỏa thuận một cách lặng lẽ và nhanh chóng”.

Hội đàm nóng bỏng

Theo New York Times, hôm 30-4 Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Bộ trưởng Tài chính Timothy Geithner đã lên đường sang Trung Quốc. Washington đang cần sự hỗ trợ của Bắc Kinh để xử lý vấn đề hạt nhân Iran và CHDCND Triều Tiên. Trước đó, truyền thông Trung Quốc đã chỉ trích Mỹ dữ dội vì cuộc tập trận chung của quân đội Mỹ và Philippines trên biển Đông.

Bắc Kinh cũng đang hục hặc với Washington vì việc Quốc hội Mỹ yêu cầu chính quyền Obama bán máy bay chiến đấu F-16 cho Đài Loan. Tạp chí Time dẫn lời tiến sĩ John Lee thuộc Trung tâm Nghiên cứu an ninh quốc tế nhận định nếu Mỹ giao trả lại luật sư Trần Quang Thành cho phía Trung Quốc, bà Clinton và ông Geithner có thể sẽ dễ thở hơn trong cuộc họp SED.

Nhưng khi đó, dư luận Mỹ và Đảng Cộng hòa sẽ có dịp tấn công chính quyền Obama, cáo buộc ông Obama không giữ cam kết thúc đẩy nhân quyền. Đây là điều rất tai hại đối với ông Obama trước thềm cuộc bầu cử tổng thống tháng 11-2012. Ngược lại, nếu Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh đưa ông Trần Quang Thành sang Mỹ, căng thẳng với Trung Quốc sẽ bùng phát. Phía Mỹ sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc đối thoại với Trung Quốc về thương mại, Iran, CHDCND Triều Tiên. Đây thật sự là thử thách đối ngoại khó khăn đối với ông Obama.

Về phía Trung Quốc, nếu để ông Trần Quang Thành trốn sang Mỹ, chính quyền Bắc Kinh sẽ tổn hại uy tín nghiêm trọng. Tiến sĩ John Lee dự báo tại cuộc họp SED, cả hai bên Mỹ - Trung đều muốn giữ thể diện, nhưng sẽ không có giải pháp “cả hai bên cùng thắng” trong vấn đề Trần Quang Thành.