Khen ngợi đúng lúc sẽ tạo nên sự tự tin ở trẻ - Ảnh: T.T.D.

Trong đó có năm điều mà trẻ em luôn thích được nghe từ cha mẹ, thậm chí những câu nói này còn tác động đến tâm lý tích cực của trẻ em cho đến tận thế hệ sau.

Những điều được tìm thấy giá trị như một cẩm nang của gia đình và con cái mà The Guardian đưa ra, lại trùng khớp rất nhiều với những gì mà ông bà cha mẹ, tổ tiên người Việt đã để lại từ hàng ngàn năm trước, hiện rõ trong ca dao tục ngữ.

1. Con hát, mẹ khen hay

Câu tục ngữ bình thường này được giới khoa học Anh tìm thấy đó là nguồn năng lượng lớn trong tinh thần trưởng thành của trẻ. Việc khen ngợi và khuyến khích từ đầu có thể giải quyết đến 70% các căn bệnh tự kỷ của trẻ em mà ít ai ngờ đến.

Nước Anh không có một câu tục ngữ nào gọn ghẽ và thấu đáo tương tự, nên trong quy tắc thứ nhất này, bảng tổng kết đã đề nghị phụ huynh ứng xử bằng câu nói “con thông minh, đẹp và hay quá” (nguyên văn: you’re smart, beautiful and talented).

Theo healthkids.org, những lời khen như vậy, chừng mực sẽ tạo nên việc tự tin và khỏe mạnh trong tâm hồn trẻ. Ở tuổi thiếu niên, chúng ít bị ngại ngùng trước cuộc sống, ngược lại còn luôn tự tin dấn tới.

2. Trồng cây không đụng lá, nuôi cá không đụng đuôi

Lời khen ngợi giỏi việc, làm tốt điều mình đang thực hiện mà ông bà để lại, có thể tạm diễn dịch cho câu nói “good job”, mà quy tắc thứ hai cần có cho các phụ huynh được The Guardian gợi ý.

Từ 3 tuổi, trẻ đã có ý thức về việc được tưởng thưởng cho sự khéo léo và tổ chức tốt đời sống của mình. Lời khen ngắn và giảng giải cho chúng biết việc dọn dẹp đồ chơi, không bừa bãi trên giường sẽ kích thích mầm ý thức công việc chuyên nghiệp về sau.

3. Ra đi ngó trước, ngó sau/Ngó nhà mấy cột, ngó cau mấy buồng

Dặn dò, nhắc nhở về sự thận trọng là điều cần thiết. Phương Tây chỉ có câu nhắc đơn giản được gợi ý là “be careful”, nhưng trong ca dao Việt thì bao hàm rất nhiều ý nghĩa.

Các nhà khoa học cho thấy việc nhắc nhở không chỉ ngăn ngừa trẻ phạm sai lầm, nhưng trẻ còn muốn nghe lời nhắc đó, như một cảm giác rằng mình được thương yêu và dạy dỗ. Dĩ nhiên, nếu được gọi lại để nghe giáo huấn, một câu ca dao sâu sắc của người Việt sẽ thấm thía và cảm động biết nhường nào, hơn là chỉ nói “cẩn thận nhé”.

4. Non cao cũng có đường trèo. Đường dù hiểm nghèo cũng có lối đi

Luôn dạy cho trẻ tinh thần lạc quan và một ngày mới sẽ đến. Các nhà khoa học tìm thấy việc tâm lý không tích cực sẽ luôn dẫn đến các sai lầm. Và việc làm cho mọi thứ tươi sáng, lạc quan là bổn phận của cha mẹ luôn phải nhắc nhở con cái. Ngay ngày xưa, cha ông người Việt cũng từng dạy rằng đừng quá quan trọng những thất bại trước mắt, vì bất kỳ những thách thức nào rồi thì “cũng có lối đi” cả.

5. Ví dầu cầu ván đóng đinh/Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi/Khó đi mẹ dắt con đi/Con đi trường học mẹ đi trường đời

Các nhà khoa học hiện đại đã tìm ra bí quyết thần kỳ và đơn giản của một gia đình hạnh phúc, là đừng bao giờ ngại bày tỏ tình yêu của mình với con cái. Chỉ cần một câu nhỏ nhặt như “mẹ - cha thương con lắm” đến những điều thổ lộ dài dòng hơn, sẽ dìu dắt đứa trẻ lớn lên trong sự nhân ái, hiền lành.

Kỳ diệu biết mấy khi kho tàng ca dao và tục ngữ của người Việt có vô số những lời yêu thương độc đáo như vậy, với đủ vần điệu để gợi nhớ ở mọi hoàn cảnh, ở mọi nơi. Cả một trời trải nghiệm đã được để lại, và êm dịu như hát lên, diệu vợi khôn cùng.