Cặp phượng chầu bằng gỗ, thời Lê Trung hưng, thế kỷ 17 - 18 - Ảnh: V.V.Tuân

Các linh vật này đã gắn bó với đời sống người Việt từ thời dựng nước đến ngày nay, trải qua nhiều thời kỳ lịch sử khác nhau. Mỗi linh vật ở mỗi thời kỳ đều mang đặc trưng tạo hình và ý nghĩa lịch sử, ý nghĩa biểu tượng khác nhau.

Cổ xưa nhất là hình giao long trên giáo đồng, tấm che ngực, thuộc văn hóa Đông Sơn, cách nay 2.500 - 2.000 năm.

Đây là linh vật được cách điệu từ cá sấu, là vật tổ biểu trưng cho sức mạnh của cư dân Đông Sơn trong buổi đầu dựng nước Văn Lang - Âu Lạc. Có những linh vật bằng vàng như tượng rồng vàng, thời Nguyễn, niên hiệu Thiệu Trị năm thứ 7 (1847).

Hay đó là cặp phượng chầu bằng gỗ, thời Lê Trung hưng, thế kỷ 17 - 18; đầu sư tử bằng đất nung, thời Lý; tượng voi bằng đá cát của văn hóa Chămpa, từ thế kỷ thứ 10; nghê chầu bằng gỗ sơn thếp thời Lê Trung hưng; tượng kỳ lân, gỗ, thời Lê Sơ...

Ông Nguyễn Quốc Hữu - phó trưởng phòng trưng bày chuyên đề Bảo tàng Lịch sử quốc gia - cho biết hầu hết linh vật trong trưng bày lần này đều là những hiện vật gốc.

“Thời gian qua báo giới và dư luận nói nhiều về linh vật VN (sau khi có công văn 2662 của Bộ VH-TT&DL về việc không sử dụng biểu tượng, sản phẩm, linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục VN), nhưng gần như chỉ nhắc đến nghê và sư tử.

Trên thực tế có rất nhiều linh vật đã được cha ông ta sử dụng từ xa xưa, mà hiện nay chưa nhiều người biết.

Qua trưng bày chuyên đề Linh vật Việt Nam, chúng tôi muốn khẳng định với công chúng rằng linh vật VN rất phong phú và độc đáo chứ không chỉ có nghê và sư tử.

Và mỗi linh vật đều mang trong mình những câu chuyện, hành trình lịch sử, ý nghĩa biểu tượng và nó hoàn toàn mang bản sắc văn hóa VN”.