Phóng to

Cựu chiến binh Tây Tiến với con đường Tây Tiến mới được đặt tên - Ảnh: Đ.H.Lực

TT - Hôm qua 21-12, 82 cựu chiến binh của trung đoàn Tây Tiến trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp đã về TP Hòa Bình (tỉnh Hòa Bình) để chứng kiến lễ đặt tên con đường Tây Tiến. Những bộ đội oai hùng ngày xưa này đã trở thành “người lính già đầu bạc kể mãi chuyện Nguyên Phong”…

Đứng bên tượng đài kỷ niệm đoàn quân Tây Tiến ở dốc Cun (TP Hòa Bình), điểm đầu của con đường Tây Tiến mới được đặt tên, ông Trần Quang Thường (92 tuổi, nguyên trung đoàn phó trung đoàn Tây Tiến) bùi ngùi hồi tưởng: “Cách đây hơn 60 năm, con đường này cây cối rậm rạp, cọp dữ thường hay đứng rình mồi. Đường lên Tây Bắc ngày xưa gian khổ vô cùng, nhiều đồng đội của trung đoàn chúng tôi đã ngã xuống khi mở con đường này. Họ đã quên mình khi chiến đấu với giặc, với thú dữ, với bệnh tật hiểm nghèo…”.

Đoàn binh không mọc tóc

Thư của Đại tướng Võ Nguyên Giáp Tôi được ban liên lạc cựu chiến binh đoàn quân Tây Tiến cho biết UBND tỉnh Hòa Bình đã quyết định đặt tên đường Tây Tiến ở TP Hòa Bình. Đây là việc làm để mãi mãi tưởng nhớ và ghi công đoàn quân Tây Tiến - một đoàn quân đã từng vượt qua muôn vàn gian khổ, khó khăn chiến đấu lập nhiều chiến công, gắn bó mật thiết với nhân dân tỉnh Hòa Bình, để lại tấm gương tiêu biểu của bộ đội cụ Hồ trên mảnh đất miền Tây Bắc của Tổ quốc. Tôi hoan nghênh việc làm đầy ý nghĩa này của các đồng chí. Nhân dịp khánh thành con đường Tây Tiến, tôi thân ái gửi tới các đồng chí, đến toàn thể quân và dân tỉnh Hòa Bình lời thăm hỏi ân cần, những tình cảm thân thiết và chúc tỉnh đạt nhiều thành tựu hơn nữa trong công cuộc đổi mới và xây dựng bảo vệ Tổ quốc VN XHCN, không ngừng nâng cao đời sống của đồng bào các dân tộc, làm cho “miền núi sớm tiến kịp với miền xuôi” như Bác Hồ hằng mong ước. Chào thân ái.

Ông Thường hào hứng kể lại đoàn quân Tây Tiến được thành lập năm 1947 (sau đổi tên là trung đoàn 52) với đủ các thành phần như giải phóng quân ở Việt Bắc về thủ đô Hà Nội, tự vệ chiến đấu Thủ đô, công nhân chế độ cũ, trí thức và đặc biệt có cả những nhà sư... Khi các cánh quân của trung đoàn Tây Tiến tập hợp ở Hòa Bình để tiến lên Tây Bắc, nhiều chiến binh đồng bằng vẫn nghĩ về vùng núi non trùng điệp, vùng biên viễn Việt - Lào với bao điều mới lạ, bí ẩn nhưng khi bước vào trận chiến mới thấy gian lao vô cùng.

Tây Tiến đúng là “đoàn binh không mọc tóc” như lời thơ Quang Dũng. Quân trang thì ai có gì mặc nấy, phần lớn mặc quần áo nâu, nhiều anh trốn nhà đi gia nhập quân đội chỉ mang theo duy nhất bộ quần áo. Đêm rét chỉ có đốt lửa sưởi, muốn giặt quần áo phải ngâm mình dưới suối. Kể về sự tích cái đầu trọc của đoàn binh Tây Tiến, ông Thường rưng rưng nước mắt: “Từ cán bộ đến chiến sĩ đều phải dùng dao, kiếm mài thật sắc để cạo tóc vì chấy rận rất nhiều, không ít anh em đã chết vì chấy rận, sốt rét rừng quật ngã”.

Ông Thường kể có lần cả đại đội dừng lại bên suối nghỉ chân, giặt quần áo. Trong lúc phơi quần áo thì bất ngờ quân Pháp tập kích hòng bắt sống toàn bộ đại đội. Có anh đã bị địch ôm trong tay nhưng vì trần truồng nên không giữ được, địch tóm lấy tóc thì không tóm được vì đầu trọc. Sau trận ấy, chuyện lan ra khắp trung đoàn và thế là từ trung đoàn trưởng đến chiến sĩ đều... cạo trọc đầu. “Cái đầu trọc hóa ra là biểu trưng của đoàn quân Tây Tiến” - ông Thường cười vui vẻ.

Chẳng tiếc đời xanh

Giáo sư - tiến sĩ Lê Hùng Lâm - nguyên cán bộ của trung đoàn Tây Tiến, nay là trưởng ban liên lạc Hội cựu chiến binh Tây Tiến - xúc động nói: “Nếu hôm nay các anh em tề tựu đông đủ thì phải có hàng ngàn người. Hơn 60 năm trôi qua, nay chỉ còn lại 82 anh em chúng tôi hiện đang sinh sống từ các miền quê khắp đất nước cố gắng tề tựu về đây”.

Ông Lâm nhớ lại tháng 3-1947 từ Hòa Bình hành quân lên biên giới Việt - Lào, đoàn binh Tây Tiến đi qua những rặng đá tai mèo, núi cao rừng sâu. Khi sang đến Sầm Nưa, nhiều người trong đoàn quân có da bàn chân cứng như sừng.

Ông Lê Hùng Lâm nói rằng “đúng như lời Bác kêu gọi kháng chiến, ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm”, đoàn binh Tây Tiến với vũ khí thô sơ, có chiến sĩ người Mường chỉ có cung nỏ mà khiến giặc Pháp phải kinh sợ. Do vậy, chiến sĩ của đoàn binh Tây Tiến hầu như ai cũng giỏi võ thuật, đặc biệt là sức chiến đấu bền bỉ, sẵn sàng hi sinh.

Ông Lâm cảm động với những câu chuyện huyền thoại của những chiến binh Tây Tiến như đại đội trưởng trinh sát Nguyễn Văn Như bị quân Pháp phục kích, kêu gọi ra hàng nhưng anh đã cùng đại đội chiến đấu đến viên đạn cuối cùng rồi tự sát. Tên sĩ quan Pháp phải ngã mũ trước thi thể anh. Ông Lâm bùi ngùi: đúng như lời thơ của nhà thơ Quang Dũng nói về các chiến binh Tây Tiến đã ngã xuống trong cuộc kháng chiến chống Pháp là “rải rác biên cương mồ viễn xứ”, đến bây giờ nhiều chiến binh Tây Tiến ngã xuống vẫn còn vô danh nơi núi rừng Tây Bắc và nước bạn Lào.

Ông Trần Quang Thường vẫn nhớ kỷ niệm về những chiến binh Tây Tiến vốn xuất thân nhiều thành phần nhưng khi gia nhập đoàn quân thì “chẳng tiếc đời xanh”. Chẳng hạn như xạ thủ trung liên Tăng Nguyên có thời đi lính khố xanh, sau khi gia nhập trung đoàn và được giác ngộ, ông này nổi tiếng gan lì, một mình ôm khẩu trung liên luôn bắn ở vị trí tiên phong và chặn hậu. Hay tay súng Tạ Đình Đề bắn bách phát bách trúng, một mình xung phong đi phục kích ở dốc Đẹt để bảo vệ cả trạm quân y Chiềng Sạ. Tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 162 Đinh Công Niết, vốn là một quan lang người Mường, đã dẫn toàn bộ binh sĩ trong châu hòa mình với kháng chiến.

Theo ông Lâm, trong số 82 chiến binh Tây Tiến còn lại hôm nay có không ít người tình nguyện ở lại xây dựng Tây Bắc. “Cho dù ở đâu thì tinh thần của người chiến binh Tây Tiến và gia đình chiến binh Tây Tiến vẫn còn sâu đọng tình cảm một lòng vì nước, vì dân” - ông Lâm tự hào.