Phóng to

Một góc khu công nghiệp làng giấy

Đó là làng giấy Dương Ổ, xã Phong Khê (huyện Yên Phong). Mỗi năm ngôi làng này sản xuất ra 400.000 tấn giấy các loại, gấp bốn lần nhà máy giấy lớn nhất nước là Nhà máy giấy Bãi Bằng.

“Thành hoàng của làng không phải là ông tổ nghề giấy nhưng từ khi tôi sinh ra đã thấy cụ tôi làm nghề giấy rồi!” - bà Nguyễn Thị Sửng, 75 tuổi, ngụ tại thôn Dương Ổ, nói. Bây giờ gia đình cụ Sửng vẫn theo nghề làm giấy nhưng chỉ sản xuất loại giấy dó dùng để làm tranh Đông Hồ và hoành phi, câu đối... Hiện nay làng chỉ còn chừng 10 hộ làm giấy dó vì nhu cầu tiêu thụ loại này rất ít.

Truyền thống “nhất nghệ tinh”

Theo ông Nguyễn Quốc Bảo, chủ doanh nghiệp sản xuất giấy Minh Hoàng, đáng lẽ nghề giấy làng Dương Ổ cũng “ngỏm” từ khi làng pháo Bình Đà (Hà Tây) ngừng sản xuất. Trước kia, làng Dương Ổ là nơi chuyên cung cấp loại giấy làm ngòi pháo cho làng Bình Đà.

Từ khi có lệnh cấm đốt pháo của Chính phủ, làng Bình Đà chuyển sang nghề cung cấp thực phẩm thì làng Dương Ổ vẫn giữ nghề làm giấy. Để tồn tại, các hộ dân sản xuất giấy trong làng Dương Ổ họp lại và các cụ cao tuổi trong làng “huấn” rằng “nghề làm giấy bền đến muôn đời, khi nào người còn thì còn dùng đến giấy, làng ta phải giữ lấy nghề nhất nghệ tinh này nhưng phải hiện đại hóa nó đi”.

Làng Dương Ổ bèn chuyển sang sản xuất giấy viết, giấy vệ sinh và các loại bao bì giấy. Ông Bảo nhớ lại khó khăn lớn nhất khi chuyển sang sản xuất mặt hàng mới là chuyện đi vay vốn, đầu tư máy móc. Với dân làng Dương Ổ, chuyện vay ngân hàng lúc ấy là xa xôi lắm vì họ đâu có gì để thế chấp, tín chấp. Nhưng tất cả mọi khó khăn đều đã vượt qua vì tình làng nghĩa xóm, hộ nào có điều kiện khá giả thì cho những hộ khó khăn hơn vay tiền mà không đòi hỏi thế chấp. Do vậy mà nhà ai cũng có nghề, có việc làm!

Thật ra, không phải đến lúc làng Bình Đà tan rã nghề làm pháo thì dân Dương Ổ mới xoay nghề làm giấy viết, mà trước đó làng đã có một xí nghiệp giấy tư nhân đầu tiên của miền Bắc, đó là xí nghiệp của ông Nguyễn Văn Năng.

Nhưng do thời bao cấp ngăn sông cấm chợ, xí nghiệp giấy của gia đình ông Nguyễn Văn Năng phải hoạt động “chui”. Khi cơ chế thị trường bung ra, xí nghiệp ông Năng hoạt động khá mạnh mẽ và thu hút đông đảo lao động trong và ngoài làng đến làm thuê. Từ xí nghiệp giấy của ông Năng, các hộ gia đình gửi con em vào làm việc và khi các cô cậu vững tay nghề thì trở về gia đình đầu tư máy móc, dây chuyền sản xuất nhỏ và thế là cả làng đều có... công nghệ làm giấy!

Dẫn tôi đi thăm cơ sở sản xuất kiểu công nghệ... làng, ông Nguyễn Quốc Bảo chỉ tay vào chiếc lò hơi và dây chuyền sản xuất giấy vệ sinh cho biết nó là sự tổng hợp của công nghệ nước ngoài và... tự cải tiến, giá thành chỉ hơn 700 triệu đồng, bao gồm cả nồi hơi và dây chuyền cán giấy tự chế tạo bằng những chiếc bánh răng, quả lô... như máy sản xuất giấy của Đài Loan, nhưng tất cả phụ tùng đều do ông tự lùng mua tại các vựa sắt vụn và tự đặt các xưởng cơ khí chế tạo (một dây chuyền như thế của Đài Loan có giá trên 3 tỉ đồng).

Dây chuyền công nghệ... làng như vậy nhưng cho sản phẩm giấy vệ sinh có chất lượng “long lanh” không kém gì ngoại nhập. Xí nghiệp giấy vệ sinh Minh Hoàng của gia đình ông Bảo hiện nay có 30 lao động với mức lương 1-1,2 triệu đồng/tháng. Ông Bảo cho biết ở Dương Ổ hiện nay kiểu dây chuyền công nghệ làng như vậy có đến hàng chục.

Thu hút nhân tài... về làng

Phóng to

Một dây chuyền sản xuất giấy hiện đại tại làng Dương Ổ

Với dáng người đậm chắc, nói năng kiểu đặc sệt nông dân vùng Kinh Bắc, giám đốc Xí nghiệp giấy Hợp Tiến Nguyễn Văn Phúc cho tôi hay xí nghiệp của ông “nhỏ thôi mà”, chỉ có sáu đơn vị sản xuất, trong đó có ba nhà máy sản xuất giấy bao bì, một nhà máy sản xuất giấy viết và một xưởng làm bột giấy, một xưởng in. Sở dĩ ông gọi là “nhỏ” bởi xí nghiệp của anh trai ông là Nguyễn Văn Thăng còn “to” hơn. Dưới tay ông Thăng hiện có hàng chục tổ hợp sản xuất giấy các loại và đơn vị vận tải. Ông Phúc có bốn cô con gái và một cậu con trai thì cô cậu nào cũng được ông tạo dựng cho một nhà máy hay một vài cơ sở thu mua nguyên liệu giấy.

Ông Phúc bảo một số giám đốc xí nghiệp của làng học hành chẳng đến đầu đến đũa gì đâu, có người chưa hết cấp II nhưng có cơ ngơi hàng trăm tỉ đồng và hàng trăm công nhân. Sở dĩ làng giấy làm ăn được vì biết cách thu hút nhân tài. Năm 2003, trước khi đầu tư dây chuyền tẩy bột giấy của Mỹ trị giá trên 2 triệu USD, ông Phúc đã lặn lội trong Nam ngoài Bắc để... chọn và mời người thạo chuyên môn về làm việc cho mình.

Sau khi “tăm” được ông Nguyễn Văn Tuyết, một kỹ sư có tiếng về tẩy bột giấy (Phú Thọ) đang là phó giám đốc Nhà máy giấy Việt Trì, ông Phúc khẩn khoản mời ông Tuyết về Dương Ổ làm phó giám đốc xí nghiệp cho mình. Ông Tuyết phì cười: “Tôi đang làm phó giám đốc một công ty nhà nước, lương tháng trên 3 triệu đồng sao lại phải về làm phó giám đốc xí nghiệp tư nhân!”.

Ông Phúc nói: “Bác về với em, em trả bác lương 5 triệu đồng/tháng, mọi chế độ em cam kết đãi ngộ bác vẫn như ở công ty nhà nước. Bác không tin, em đặt cọc cho bác... 1 tỉ đồng ở ngân hàng. Mỗi tháng bác cứ rút ra tiền lương của bác mà tiêu. Nếu em vi phạm hợp đồng cam kết đãi ngộ, bác cứ lấy 1 tỉ luôn!”. Thế là ông Tuyết theo ông Phúc về Dương Ổ.

Không những mạnh dạn trong việc thu hút người tài về làm việc tại các xí nghiệp giấy của làng, các chủ cơ sở sản xuất ở Dương Ổ còn lên đường sang Trung Quốc hay Thụy Điển để mời chuyên gia về làng tư vấn cách làm giấy.

Ông Phúc cho hay đã làm ăn lớn, xây dựng nhà máy hiện đại thì phải dùng người có trình độ, tay nghề cao mới điều hành được, vì lẽ đó người Dương Ổ sẵn sàng trải thảm đỏ mời các vị có kiến thức về làng làm việc và trả lương hậu hĩnh. Hôm chúng tôi đến thăm Xí nghiệp giấy Hợp Tiến của ông Phúc, hai chuyên gia Trung Quốc đang cặm cụi hướng dẫn các công nhân kỹ thuật seo giấy trên máy tính. Mỗi tháng ông trả cho hai vị chuyên gia này mức lương 1.500 USD/người.

Phó chủ tịch UBND xã Phong Khê Lê Văn Bậc khi tiếp chuyện với chúng tôi luôn tỏ vẻ tự hào, cho biết đến nay thôn Dương Ổ có 350 hộ dân thì tới 80% số hộ theo nghề sản xuất giấy với gần 200 doanh nghiệp sản xuất giấy các loại. Dương Ổ có 50 kỹ sư ngành giấy và hàng ngàn lao động ngoại tỉnh về lao động công tác.

Năm 2002, trước sự lớn mạnh của các doanh nghiệp sản xuất giấy, xã đã đề nghị trên qui hoạch cho làng một khu công nghiệp. Thế là Khu công nghiệp Phong Khê ra đời và chưa đầy một năm sau, khu công nghiệp rộng 127ha này đã lấp đầy diện tích do các doanh nghiệp của làng nhảy vào đầu tư.

Sản phẩm giấy ở Dương Ổ hôm nay cực kỳ đa dạng, thứ gì liên quan đến giấy là Dương Ổ sản xuất được. Ông Phúc tự hào là giấy Dương Ổ đã xuất khẩu sang tận Nam Phi và các nước Bắc Âu xa xôi.

Theo thống kê của UBND xã Phong Khê, năm 2005, sản lượng giấy ở đây là 400.000 tấn các loại, gấp bốn lần sản lượng của Nhà máy giấy Bãi Bằng! Tuy nhiên, việc sản xuất giấy “mạnh” như vậy dẫn đến môi trường nơi đây bị hủy hoại khủng khiếp.

Con sông Ngũ Huyện Khê chảy qua làng Dương Ổ bị ô nhiễm đến mức không một loài thủy tộc nào sống nổi. Ông Bậc phàn nàn: “Những nhà máy, tổ hợp sản xuất theo kiểu công nghệ làng như vậy thì ô nhiễm là điều đương nhiên. Họ cắm đầu vào làm giàu nhưng quên mất là môi trường sống của chính mình đang bị hủy hoại”.