Giới kiến trúc cả nước đã có mặt dự hội nghị và "Gặp gỡ mùa thu" 2018 - Ảnh: M. TỰ

Kiến trúc là ngành nghệ thuật tổng hợp, vừa là một ngành khoa học. Vì vậy, theo kiến trúc sư (KTS) Nguyễn Tấn Vạn, để tác phẩm kiến trúc có giá trị phải có lý luận làm nền tảng. Để cộng đồng đánh giá và hiểu đúng các giá trị của tác phẩm, và để tác giả không ngừng đổi mới, sáng tạo, thì cần phải có phê bình kiến trúc. Ông Vạn nhấn mạnh: "Kiến trúc Việt Nam chưa phát triển đúng tầm của dân tộc, một phần do hoạt động lý luận và phê bình kiến trúc chưa phát triển".

Hội nghị lần này với sự có mặt của hầu hết giới nghiên cứu, giảng dạy, sáng tác và quản lý về kiến trúc ở VN đã bàn luận rất thẳng thắn ba vấn đề lớn: thực trạng lý luận và phê bình kiến trúc VN hiện nay; xác định những vấn đề cơ bản của khoa học lý luận và phê bình kiến trúc; định hướng phát triển kiến trúc ở VN.

Triễn lãm bên hành lang hội nghị - Ảnh: M. TỰ

Trong tham luận của mình, KTS Nguyễn Văn Tất, nguyên phó chủ tịch Hội KTSVN, cho biết lý luận và phê bình kiến trúc VN trong nhiều năm qua được đánh giá là vừa yếu, vừa thiếu. Ông Tất lý giải: "Thiếu, vì dường như rất khó nhớ tên một vài tác giả lý luận, phê bình kiến trúc thường xuyên và có uy tín cao. Yếu, vì những bài lý luận, phê bình khi xuất hiện vẫn thiếu uy lực của "món quà được chờ đợi trong lo lắng" của môi trường nghề nghiệp và cộng đồng".

Nhiều ý kiến cùng cho rằng tình trạng "vừa yếu, vừa thiếu" còn do giới kiến trúc chỉ chú trọng đầu tư cho việc thiết kế công trình hơn là nghiên cứu lý luận và phê bình. Ngay cả giới lý luận, phê bình kiến trúc cũng e ngại phản biện, vì đụng chạm đồng nghiệp và phải hứng chịu "búa rìu" dư luận. Trong khi đó, các giải thưởng kiến trúc, nơi thể hiện rõ nhất sự ảnh hưởng của lý luận và phê bình với việc hành nghề kiến trúc, thì vẫn chưa định tính, định lượng rõ ràng, còn đơn giản trong việc đánh giá tác phẩm, nên không thúc đẩy phát triển mà còn tạo sự ngộ nhận.

Các công trình tiêu biểu về lý luận kiến trúc VN những năm gần đây - Ảnh: M. TỰ

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà cho rằng: đây cũng là nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước và Bộ đã nhận thấy trách nhiệm của mình trong việc này. Ông Hà cho biết: sắp đến Bộ sẽ cùng với Hội KTSVN thúc đẩy nhiệm vụ này, để kiến trúc VN có một nền tảng lý luận vững chắc, đậm bản sắc dân tộc và kịp với phát triển của thời đại; một không gian rộng mở cho hoạt động phê bình - phản biện kiến trúc, nhằm thúc đẩy sự phát triển của kiến trúc VN, hội nhập với thế giới.