Phóng to

Lối vào KPVH 3 (phường 4, quận Gò Vấp) chỉ vừa cho hai chiếc xe máy chạy qua

TTCT - Tại TP.HCM hiện nay, đi đâu cũng thấy cổng chào mang tấm bảng “khu phố văn hóa” (KPVH) dựng lên ở đầu những con hẻm hoặc đường nhỏ dẫn vào các khu phố. Thế nhưng, đằng sau những tấm bảng tự giới thiệu “tôi đây là khu phố văn minh sạch đẹp, an toàn, không tệ nạn xã hội” là lắm chuyện... không văn hóa.

Đi vào khu phố 3 trên đường Nguyễn Thái Sơn (phường 4, quận Gò Vấp), điều đập ngay vào mắt mọi người là tấm bảng KPVH trang trọng ngay đầu hẻm.

Hẻm văn hóa!

Phóng to

Ngay trước cổng KPVH 4 (phường 4, quận Gò Vấp) là một đống rác thải to đùng!

Thế nhưng ngay bên dưới nó là một dãy hàng quán bán trái cây, xe hủ tiếu, nước giải khát... đậu chật cứng, khó khăn lắm mới len xe qua được. Con hẻm rộng chừng 2m nhưng hàng quán đã lấn hết phân nửa. Ở cuối hẻm, đoạn thông ra đường Lý Thường Kiệt chạy ngang qua chợ Gò Vấp cũng có một quán bán hủ tiếu lấn sang một phần lối đi. Trên đường, rác rến vương đầy. Vài công nhân vệ sinh đang tranh thủ thu dọn, nhưng sau đó lại tiếp tục có... rác. Anh Trần Văn Sinh, một người dân của khu phố, chép miệng: “Rác và buôn bán lấn hẻm là chuyện thường ngày ở... KPVH này”.

Ở khu phố 1 đường Nguyễn Tri Phương (phường 9, quận 10), quán lấn hẻm còn vô tư hơn. Mới hơn 5g chiều đã có dãy bàn ghế bán cà phê bày ra dưới lòng đường. Con hẻm rộng chừng 4m nhưng quán đã “thò” ra gần 2m. Đã vậy, phía bên kia đường, một xe đẩy bán bánh bao đậu dưới chân cổng chào cũng tranh thủ lấn lòng đường. Thành ra đầu hẻm bỗng dưng trở thành cái nút cổ chai, xe cộ đi qua phải lách tránh.

Ở khu phố N trên đường Lê Văn Sĩ (phường 14, quận 3), buổi tối khách ra vào tấp nập vì đây là con đường... ăn uống. Càng ở đầu đường, quán lấn ra càng bạo. Ở đầu đường bên trái, một quầy bán hủ tiếu, mì, cháo đặt hàng ghế chạy dài từ trên vỉa hè tràn xuống cả lòng đường. Bên kia đường là quán bán sinh tố cũng tranh thủ lấn đường không thua kém. Đi dài vào trong, lòng đường cũng bị lấn chiếm tương tự với các quán bún bò, bì cuốn, nước mía... Tội nghiệp tấm bảng KPVH ngoài đầu đường, nó lẻ loi và tối om so với ánh đèn sáng chói chang của dãy hàng quán tấp nập bên dưới.

Có lẽ không riêng gì những khu phố nói trên, phần lớn những khu phố ở ngay địa bàn trung tâm mua bán, nhất là về đêm, đều có tình trạng tương tự. Điều đáng nói là ở không ít nơi nó đã được công nhận là KPVH.

Không chỉ ảnh hưởng chuyện buôn bán, các hẻm trong KPVH còn phải chịu cảnh lấn chiếm của chủ thầu xây dựng nhà ở. Họ vô tư đổ gạch, cát, đá, ximăng lấn chiếm lòng đường, lòng hẻm. Thông thường, một căn nhà phải mất 5-6 tháng mới xây xong. Vậy là người đi đường và cư dân trong khu phố phải chịu đựng ngần ấy thời gian hít bụi ximăng, chịu sự cản trở giao thông, nghe tiếng ồn của máy khoan, cưa, đục.

Thậm chí, ngay cả lúc nửa đêm, khi xe tải tập kết vật liệu xây dựng thì hầu như cả khu phố không ngủ được. Anh Nguyễn Văn Dũng, ở KPVH 14 (phường 17, quận Gò Vấp), cho biết một năm mà cả khu phố có ba công trình xây dựng nối tiếp nhau khởi công thì coi như năm đó bà con “lãnh” hậu quả, mà chuyện này xảy ra như cơm bữa trong các KPVH.

Rác và...

Phóng to

Cổng KPVH 8 (phường 17, quận Gò Vấp) bị lấn chiếm gần hết bởi vật liệu xây dựng và xe gắn máy

Nằm ở con đường rộng, KPVH 13 (phường 17, quận Gò Vấp) nhìn từ ngoài cổng có vẻ rộng rãi và thông thoáng. Thế nhưng đi vào bên trong sẽ thấy... dơ vì rác. Nào là lá cây, giấy vụn, giẻ rách, lon bia... rải rác trên đường.

Ở các dãy nhà hai bên đường, rác được bọc trong bao nilông để trước nhà, có bọc bị súc vật cắn xé rơi vãi tung tóe. Ở đây một cái thùng đựng rác xem chừng hiếm có. Một chị chủ nhà đang quét rác trước cửa cho biết khu phố này không có thùng rác, mỗi ngày cứ gom vô bọc để trước cửa sẽ có xe ba gác chở đi.

Đi sâu vào các ngõ loanh quanh trong hẻm của KPVH 14 ở kế bên tới một khu nhà đông đúc, sáng rực lên vì đủ màu sắc xanh đỏ tím vàng của các loại... quần áo. Đồ người lớn cho tới đồ con nít được treo khắp nơi, trên ngọn cây, trước hiên nhà, trên hàng rào, thậm chí cả trên vách tường loang lổ. Anh Nguyễn Văn Tường, một chủ nhà có đồ phơi, khi thấy tôi giơ máy chụp hình đã phân trần: “Thông cảm anh ơi, phơi đồ là chuyện khó xử nhất trong những chuyện khó xử đối với dân khu phố này”.

Tại KPVH 8 (phường 10, quận Gò Vấp), ngay phía sau cổng mang tên KPVH là một dãy đồ phơi trên tầng lầu một của căn nhà mặt tiền. Đi vào bên trong hẻm, nhà nào cũng đem đồ ra phơi. Thậm chí có nhà mang cả mền, chiếu ra phơi vắt vẻo trên lan can trước nhà. Chúng tôi ghé vào một trụ sở KPVH nằm gần đường Nguyễn Oanh thì một ông tổ trưởng dân phố lắc đầu: “Đặt tên KPVH cho có hình thức vậy mà! Nhà trong hẻm chật chội không phơi đồ trước nhà thì phơi ở đâu? Dân nghèo không buôn bán ở vỉa hè, lòng đường thì làm sao kiếm sống?”. Rồi ông bộc bạch: “Ngay cả mấy cái bảng tin ở KPVH cũng hết sức hình thức. Có bảng tin để mưa gió mục gỉ, chỉ ghi mấy dòng chữ thông báo “bà con nhớ treo cờ” từ ngày 2-9 tới nay vẫn còn”.

Tệ nạn

Phóng to

Quần áo được phơi bày ngay cổng vào KPVH 14 (phường 17, quận Gò Vấp)

Hơn 10g đêm, KPVH 3, phường 17, quận B bắt đầu tấp nập xe cộ lui tới. Đây là khu có nhiều nhà trọ, khách sạn hoạt động nên khách ra vào chủ yếu về đêm. Đáng để ý là có nhiều cô gái mặc áo hai dây, váy ngắn cũn cỡn thường đi một mình vào thẳng khách sạn. Trong một tiếng đồng hồ, chúng tôi thấy có 4-5 cô vào một khách sạn. Mà ở khu phố này có tới 15 khách sạn. Ông Trương Văn Ẩn, cán bộ Hội Cựu chiến binh phường, bức xúc: “Gái mại dâm hoạt động rõ ràng nhưng chẳng thấy phường nhúc nhích gì. Mà nếu có mại dâm thì đương nhiên khu phố này không đủ chuẩn để xét danh hiệu KPVH. Cho nên người dân ở đây nói vui với nhau: Khu phố này mại dâm cũng có mà KPVH cũng... có luôn”.

Do đặc thù buôn bán về đêm, địa bàn KPVH 5, phường 9, quận X thường đông người lui tới nhậu nhẹt. Tại đây thường xảy ra đánh nhau, thậm chí đâm chém gây thương tích. Vậy mà khu phố vẫn đàng hoàng được phong danh hiệu KPVH.

Do chạy theo danh hiệu KPVH nên một số phường đã cố tình giấu nhẹm những tệ nạn xảy ra trên địa bàn mình. Anh Huỳnh Thanh Quang ở phường 3, quận B kể lại: “Cuối năm 2005, nhà tôi có bị ăn trộm vào nhà lấy mất điện thoại di động và chiếc tivi. Hôm sau tôi trình báo với công an phường. Họ xuống coi qua loa hiện trường rồi rút êm, sau đó không thấy nói năng gì. Tôi lân la dò hỏi mới biết do số tiền thiệt hại chưa tới 10 triệu đồng nên họ không xử lý. Thấy tôi tức tối thì có người khuyên: Thôi chuyện lỡ rồi, có ráng điều tra cũng không bắt được trộm, mà báo lên quận không khéo lại bị rút danh hiệu KPVH”.

Giữa năm 2006, anh Đinh Phú Quý ở phường 17, quận B lên phường xin nhập lại hộ khẩu cho con mình vừa phục hồi cai nghiện ở trại Bình Phước. Phường cứ lần lữa hoài mà không xác nhận, dù gia đình anh thường trú ở đây đã hàng chục năm qua. Anh tìm hiểu nguyên nhân sâu xa thì biết được là do phường sợ ảnh hưởng đến danh hiệu KPVH mới được cấp. Vì theo qui định, nếu khu phố có người nghiện ma túy là “rớt hạng”.

Không ít phường đã cãi nhau quyết liệt về những vụ trọng án xảy ra trên địa bàn giáp ranh, để khỏi bị cắt danh hiệu cao quí KPVH. Phường Đa Kao (quận 1) chỉ cách phường 17 (quận Bình Thạnh) có mỗi cây cầu Điện Biên Phủ. Một lần có vụ ẩu đả nhau giữa hai nhóm thanh niên. Lúc khởi sự thì diễn ra ở phường Đa Kao, khi rượt đuổi đâm chém nhau thì chạy qua bên kia cầu, thuộc địa bàn phường 17.

Kết quả cuộc đánh nhau này là một nạn nhân tắt thở. Như vậy là có trọng án, mà theo qui chuẩn KPVH, có trọng án thì đương nhiên bị cắt danh hiệu. Thế là phường 17 thì nói vụ án xảy ra ở phường Đa Kao, còn phường Đa Kao thì đỗ cho phường 17. Vụ việc phải nhờ tới cấp thành phố phân xử mới xong.

Cũng có không ít trường hợp các phường tự mâu thuẫn với mình trong báo cáo thành tích cuối năm để xét chuẩn KPVH. Xin trích đoạn báo cáo của một phường: “Trong năm 2005, phường đã có 12/14 khu phố được xét đạt tiêu chuẩn KPVH, thực hiện nếp sống văn minh, lành mạnh, đạt tiêu chuẩn an toàn, không ma túy, không tội phạm hình sự (...).

Nhờ phong trào quần chúng phát triển sâu rộng, hệ thống an ninh cơ sở được củng cố nên tình hình tội phạm trên địa bàn phường từng bước được đẩy lùi. Trong năm xảy ra 34 vụ phạm pháp hình sự, công an đã bắt được tám đối tượng liên quan đến ma túy, tình hình mại dâm cũng giảm đáng kể, có 18 vụ bị xử phạt...”.

Ông Phạm Ngọc Thanh, phó chủ tịch UBND quận Tân Phú: Có không ít khu phố gọi là văn hóa nhưng chưa đủ chuẩn, một số phường khi thực hiện KPVH chỉ chú trọng hình thức, chạy theo thành tích. Một lần tôi dự buổi lễ công nhận một KPVH mới nhận quyết định. Anh em tổ chức rất rình rang, lẵng hoa, hình ảnh, cờ, băngrôn rất nhiều, dàn nhạc ca hát cả buổi sáng, người dân phải ngồi nghe báo cáo, chịu đựng rất lâu dưới nắng. Mình hô hào KPVH là thực hành tiết kiệm mà lại lãng phí như vậy. Nhiều khi do chạy theo áp lực nên anh em có “du di” trong xét chuẩn các KPVH. Chuyện giấu giếm tệ nạn xảy ra trên địa bàn là có. Rồi tình trạng lấn chiếm lòng lề đường. Tiêu chuẩn KPVH là không còn tình trạng này, nhưng đặc thù của thành phố mình là “kinh tế vỉa hè” bởi dân nhập cư còn nhiều và nhiều người nghèo, không để buôn bán dưới lòng đường thì họ lấy gì sinh sống? Nếu cứ áp dụng cứng nhắc theo qui chuẩn KPVH thì khó cho quận nghèo, vùng ven, dân nhập cư tới 70-80% như Tân Phú.