Giờ khu công nghiệp này đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, phải di dời nhưng trong trí nhớ của nhiều người, đây là nơi đã gầy dựng nên những thương hiệu Việt.

Từ Cogido "tập vở hình con nai"

Ông Trần Trọng Quang (86 tuổi), nguyên quản đốc - trưởng phòng kỹ thuật Công ty giấy Đồng Nai (Cogido), nhớ lại: "Công ty giấy Đồng Nai có mặt ở Khu kỹ nghệ Biên Hòa từ năm 1959, trải qua bao thăng trầm lịch sử Cogido góp phần gầy dựng nên tên tuổi cho giấy Việt Nam. Nơi đây khởi đầu của cả nước đầu tư trang thiết bị nhà máy hiện đại để cung cấp giấy in, giấy viết, giấy quấn thuốc lá điếu, làm tập vở cho học sinh".

Ông Quang kể Cogido khi đó hình thành trên diện tích 24ha, do giám đốc một ngân hàng điều hành cùng sự tham gia của một số kỹ sư biệt phái. Đến năm 1961, nhà máy giấy khánh thành với hệ thống nhà xưởng, cư xá cho kỹ sư, công nhân lên xuống Sài Gòn - Biên Hòa làm việc.

Năm 1966, trong vai trò kỹ sư, ông Quang và đội ngũ kỹ thuật liên kết với doanh nghiệp Nhật, đi Phần Lan, Ý mua máy móc về mở rộng quy mô nhà máy.

"Thời điểm ấy Cogido đã có 3 nhà máy sản xuất các loại giấy mỏng để làm giấy in, giấy viết và giấy quấn thuốc điếu cung cấp ra thị trường. Công ty đã gầy dựng nên một thương hiệu giấy Việt Nam mang tên Givina để cung ứng giấy cho thị trường và một số nước trong khu vực. Rồi sản xuất tập vở Cogido có hình con nai đưa vào trường học nên nhiều thế hệ rất nhớ về tập vở có hình con nai", ông Quang nhớ lại.

Theo ông Quang, sau nhiều năm Cogido nhập bột giấy đã dần tự chủ nguyên liệu từ bột rơm, bã mía để sản xuất giấy. Đội ngũ kỹ sư, công nhân khoảng 700 người lúc đó của Cogido làm nên tên tuổi, giúp thương hiệu này đứng đầu về việc sản xuất, cung cấp các loại giấy ra thị trường trong và ngoài nước. Công suất sản xuất giấy thời điểm ấy lên đến 9.000 tấn/năm.

Sau năm 1975, Bộ Công nghiệp nhẹ và TP.HCM tiếp quản Cogido, cử người điều hành để tiếp tục duy trì hoạt động của các nhà máy. Ông Trần Trọng Quang tiếp tục làm trưởng phòng kỹ thuật cùng với những người lao động ở đây sản xuất giấy dựa trên nguồn nguyên liệu dự trữ.

Để duy trì, công ty tự chủ mua bột rơm, bã mía nhiều hơn rồi sản xuất ra bột giấy nhằm làm chủ nguồn nguyên liệu sản xuất, cung cấp giấy in, tập vở cho cả nước.

Có giai đoạn khó khăn nhưng cán bộ các phòng ban, công nhân các phân xưởng đều thi đua làm việc hết lòng vì nhà máy, vì thương hiệu Cogido. Vì vậy công ty có giai đoạn sản xuất 4.000 - 7.000 tấn giấy in, giấy làm tập vở/năm và tăng dần lên 20.000 tấn/năm.

Là một trong những chứng nhân lịch sử phát triển của khu công nghiệp, ông Trần Trọng Quang tự hào: "Cogido có mặt ở Khu công nghiệp Biên Hòa 1 những năm tháng đầu tiên. Cogido cùng vài doanh nghiệp khởi đầu làm nên thương hiệu Việt với nhiều tự hào bên cạnh Công ty kỹ nghệ giấy Tân Mai (Cogivina) với sản phẩm truyền thống là giấy in báo…".

Khi được hỏi về tập vở hình con nai gắn với tên Cogido, ông Quang tâm sự: "Tập vở này ấn tượng với nhiều thế hệ học sinh ở miền Nam cả trước và sau ngày thống nhất đất nước. Khi thiếu thốn, nó từng là cuốn sổ tay nhiều người dùng để ghi chép những kỷ niệm, tâm tình…".

Năm 2007, Cogido xuất khẩu 20.000 tấn vở sang Mỹ và bắt đầu tuyển chức danh tổng giám đốc với mức lương không dưới 1.000 USD…

Đến "đường cát Biên Hòa"

Trong những ngày di dời các nhà máy khỏi Khu công nghiệp Biên Hòa 1, các trục đường ở đây vẫn còn nhiều bảng hiệu gắn những cái tên quen thuộc như Ắc quy Đồng Nai, Điện Quang, Casumina (Cao su Miền Nam chuyên về vỏ, ruột xe), Đường Biên Hòa…

Ông Lê Đình Nghiêm, giám đốc nhà máy Công ty TNHH MTV Đường TTC Biên Hòa - Đồng Nai, cho hay đang tất bật lo di dời, lo cho những công nhân gắn với công ty sẽ về đâu sau cuộc di dời lịch sử. Khi nhắc đến những nhà máy, công ty ở khu công nghiệp này, ông Nghiêm kể có rất nhiều tên tuổi, thương hiệu Việt Nam được khởi nghiệp, gầy dựng và phát triển từ đây.

Trong dữ liệu lịch sử, Nhà máy đường Biên Hòa hình thành khá sớm, vào những năm 1960. Nhà máy rộng mênh mông, trải dài đến sông Đồng Nai.

Giai đoạn năm 1965-1968, nguyên liệu là mía được đưa từ tỉnh Long An (cũ) về sản xuất. Từ năm 1968 trở đi, nhà máy nhận được nguồn tiền bồi thường chiến tranh của Nhật nên mở rộng và tăng quy mô sản xuất.

"Trước năm 1975 có Nhà máy lọc đường Khánh Hội, nhưng họ ngưng thì cả Đông Dương chỉ có Nhà máy đường Biên Hòa lọc đường, tức là xử lý đường thô, đường nâu ra đường tinh luyện", ông Nghiêm tâm sự.

Ở giai đoạn này, có những năm tháng nhà máy rơi vào khó khăn nhưng các thế hệ đã cùng xoay xở, vay vốn để tiếp tục phát triển nhà máy đến nay, gầy dựng nên thương hiệu bánh kẹo Bibica, rồi cổ phần hóa…

"Nhiều năm, cái tên Đường Biên Hòa, Đường cát Cành Mai là tên tuổi thân quen với nhiều gia đình. Không chỉ Đường Biên Hòa, mấy mươi năm qua Khu công nghiệp Biên Hòa 1 có rất nhiều thế hệ ở các công ty, nhà máy khởi nghiệp, vun đắp tạo nên bao thương hiệu của Việt Nam cạnh tranh với các sản phẩm cả ở nước ngoài", ông Nghiêm chia sẻ.

Với Khu công nghiệp Biên Hòa 1, bên cạnh chuyện xây dựng thương hiệu giấy Cogido - tập vở hình con nai, Đường cát Biên Hòa, còn có hàng ngàn câu chuyện về kỹ sư, công nhân cùng khởi nghiệp để làm nên nhiều thương hiệu Việt.

Họ một thời hăng say, cống hiến, kề vai sát cánh trải qua cả những giai đoạn khó khăn nhất, nỗ lực bền bỉ làm nên những cái tên như Sữa bột Dielac, Bình ắc quy Đồng Nai, Bóng đèn Điện Quang, Thép Vicasa gắn với hai chữ "Việt Nam", cho dù cái tên Khu công nghiệp Biên Hòa 1 sẽ xóa nhòa.

Từ 'tập vở con nai' đến khát vọng mới

Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, không khí tự hào dân tộc như hòa nhịp trong từng hơi thở.