Các bị cáo trong Ban quản lý dự án các dự án đường sắt nghe VKS đề nghị mức án - Ảnh: Doãn Tuấn

Tôi thấy rằng vụ án này bắt nguồn từ sự phát hiện của các cơ quan chức năng Nhật Bản và được báo chí Nhật Bản đăng tải, sau đó thì các cơ quan chức năng của chúng ta mới vào cuộc, như vậy là không phải do chúng ta phát hiện từ đầu. 

Nhớ lại trong vụ án tham nhũng xảy ra tại dự án đại lộ Đông Tây và môi trường nước TP.HCM thì cũng từ phát hiện và xử lý của nước ngoài. Rõ ràng là các cơ quan có chức năng của chúng ta từ trung ương đến địa phương cần phải nâng cao hơn nữa năng lực phát hiện tham nhũng. 

Thời gian qua công tác phòng chống tham nhũng đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, tuy nhiên có ý kiến cho rằng việc phát hiện tham nhũng nhất là tự phát hiện trong nội bộ là khâu yếu đã kéo dài nhiều năm. 

Qua vụ án này, chúng ta cần rà soát lại hệ thống pháp luật và tổ chức, bộ máy để “mổ xẻ” cơ chế phát hiện tham nhũng. Cần thì tham khảo, học tập kinh nghiệm nước ngoài về những biện pháp không để cho đối tượng tham nhũng “lọt lưới”.

Cốt lõi của vấn đề là đẩy mạnh công tác phòng chống tham nhũng. Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, nhất là pháp luật về chống tham nhũng có yếu tố nước ngoài. 

Các vụ án tham nhũng có yếu tố nước ngoài xảy ra ở Việt Nam ngày càng tăng về số vụ, số đối tượng, với tính chất nghiêm trọng, phức tạp, làm ảnh hưởng đến hình ảnh nước ta. 

Thứ hai, quy định pháp luật là cần thiết nhưng chưa đủ, vấn đề quan trọng nhất vẫn là con người. Theo tôi, chúng ta nên nghiên cứu đặc điểm của tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài. 

Thứ ba, khi phát hiện các vụ việc tham nhũng có yếu tố nước ngoài thì phải sớm xem xét, kết luận, xét xử nghiêm minh để răn đe. Không nên để kéo dài như một số vụ thời gian qua, ví dụ vụ án dự án đại lộ Đông Tây kéo dài nhiều năm.

TRẦN NGỌC VINH (đại biểu Quốc hội, ủy viên  Ủy ban Pháp luật của Quốc hội)

Báo chí Nhật nói về vụ hối lộ 16 tỉ đồng và dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi, một trong những dự án sử dụng vốn ODA Nhật Bản

Tiền nhiều nhưng quản ký không chặt

Vụ án 6 bị cáo nguyên là lãnh đạo Ban quản lý các dự án đường sắt (RPMU) thuộc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam nhận hối lộ 11 tỉ đồng từ nhà thầu Nhật Bản (JTC) cho thấy các vụ án tham nhũng có yếu tố nước ngoài xảy ra ở Việt Nam ngày càng gia tăng về cả số vụ và số đối tượng. 

Ông Yamamoto Kenichi, phó trưởng đại diện JICA, đã từng cảnh báo: “Nếu xảy ra lần thứ 3, người dân Nhật Bản chắc chắn sẽ lên tiếng về yêu cầu Chính phủ Nhật Bản ngừng cấp ODA cho Việt Nam”.

Do đầu tư nước ngoài cần giấy phép, dự án phải phù hợp với quy hoạch..., dẫn đến khả năng lạm dụng chức quyền là phổ biến ở các cấp khác nhau. Các đối tượng tham nhũng sử dụng các công ty tư vấn để cùng tham nhũng các nguồn vốn đầu tư nước ngoài.

Các nhà đầu tư dự án từ đó buộc phải thông qua các công ty này để hối lộ mới có thể “xây dựng dự án” hay “vận động hành lang”. Bằng cách này, tham nhũng rất khó phát hiện, khả năng quy trách nhiệm cho các quan chức Việt Nam hay phía nước ngoài là rất khó khăn.

Hầu hết các vụ tham nhũng có yếu tố nước ngoài xảy ra thời gian qua thuộc các ngành kinh tế trọng điểm của Nhà nước và thường xảy ra ở các tập đoàn, tổng công ty lớn của Nhà nước, gây ra những thiệt hại về kinh tế nghiêm trọng.

Những vụ sai phạm lớn đều do phía nước ngoài phát hiện và cung cấp cho Việt Nam. Điều đó chứng tỏ chúng ta chưa rút được bài học kinh nghiệm, chưa có một cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ, chưa có chế tài đủ mạnh để bịt những lỗ hổng trong sử dụng vốn ODA.

Với cách quản lý nguồn vốn ODA như hiện nay, kiểu gì cũng xảy ra tiêu cực, tham nhũng vì tiền nhiều nhưng quản lý không chặt.

CÙ TẤT DŨNG (Ban Nội chính trung ương)