Theo mục tiêu, việc thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) sẽ được hoàn thành trong năm 2015.

Như vậy, chỉ còn khoảng hơn 300 ngày nữa, Việt Nam sẽ chính thức gia nhập sân chơi này. Vì vậy, tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt là điều tất yếu nếu muốn hội nhập thành công

Trước thềm AEC - cần vững trên sân nhà

Thách thức lớn nhất của Việt Nam khi tham gia AEC là sự cạnh tranh toàn diện, cả ở thị trường nước ngoài, cả ở thị trường trong nước; không chỉ cạnh tranh với doanh nghiệp ASEAN mà còn phải cạnh tranh với doanh nghiệp các nước ASEAN+ (Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc…).

Sự cạnh tranh không chỉ về hàng hóa mà còn về dịch vụ, đầu tư, sự di chuyển của nguồn lao động có kỹ năng của các nước ASEAN.

Mức độ cạnh tranh sẽ khốc liệt khi hàng hóa, dịch vụ của nhiều nước ASEAN có chất lượng cao hơn so với hàng hóa và dịch vụ trong nước. Đặc biệt, hàng hóa, dịch vụ của Việt Nam có tính tương đồng cao với các nước trong khu vực, dẫn đến tính loại trừ rất cao.

Bên cạnh đó còn là việc các doanh nghiệp của các nước ASEAN, đặc biệt là các nước ASEAN+ có bề dày kinh nghiệm, kỹ năng quản lý kinh doanh tốt hơn, công nghệ cao hơn và đặc biệt họ chuẩn bị tốt hơn cho hội nhập.

Vì thế, muốn hội nhập thành công thì một trong những vấn đề quan trọng là doanh nghiệp Việt Nam cần có chiến lược tiếp cận thị trường ASEAN khi hàng hóa của các nước ASEAN sẽ tràn ngập Việt Nam sau khi AEC hình thành.

Muốn thâm nhập vào thị trường ASEAN, doanh nghiệp Việt không có cách nào khác là phải thâm nhập thông qua sự khác biệt của hàng hóa dịch vụ, có nghĩa là phải thâm nhập thị trường ngách.

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, việc tham gia thị trường ngách là cách thức để doanh nghiệp Việt không phải đối đầu trực diện với doanh nghiệp nước ngoài, đồng thời có thể khai thác được các thế mạnh của mình.

Tuy nhiên, để thâm nhập thị trường ASEAN, các doanh nghiệp Việt Nam phải có chỗ đứng, tồn tại và phát triển trên sân nhà.

Theo đó, các doanh nghiệp cần trở thành đối tác của nhau thay vì đối thủ; phục vụ tốt thị trường nội địa chính là bước đầu tăng năng lực trình độ, từng bước thâm nhập thị trường ASEAN, từ đó vững bước đi vào các thị trường lớn hơn.

“Giữ chân” lao động chất lượng cao

Ngoài việc cần phải chú ý sự khác biệt về tôn giáo, văn hóa, lịch sử, quy mô quốc gia... của các nước ASEAN so với các thị trường khác, sự tương đồng trong cơ cấu kinh tế của các nước (vì sự tương đồng này dẫn đến cạnh tranh nội ngành giữa các nước), doanh nghiệp cần chú ý nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa mẫu mã, đáp ứng yêu cầu người tiêu dùng... để cạnh tranh với doanh nghiệp các nước.

Có một thực tế là Việt Nam sẽ phải đối mặt với cạnh tranh khốc liệt khi hội nhập không chỉ về hàng hóa mà còn là những cuộc cạnh tranh về dịch vụ, đầu tư, sự di chuyển của nguồn lao động có kỹ năng trong ASEAN.

Ngoài ra, đối mặt với cạnh tranh nói trên còn là sự di chuyển lao động chất lượng. Lao động có kỹ năng tự do di chuyển có thể dẫn đến chảy máu chất xám.

Theo thống kê, có 20% lao động Việt Nam có kỹ năng chuyên môn. Khi lao động được tự do di chuyển, lao động có kỹ năng của Việt Nam cũng có khả năng đi ra bên ngoài vì được trả lương cao, hoặc hướng tới các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài ngay tại Việt Nam, hoặc lao động có kỹ năng của nước ngoài sẽ thâm nhập vào các vị trí của Việt Nam.

Để tận dụng được cơ hội, vượt qua thách thức, vấn đề chất lượng nguồn nhân lực là rất quan trọng.

Để có nhân lực chất lượng cao, trước hết cần có sự kết hợp giữa nhà trường, doanh nghiệp, hiệp hội, để nắm bắt được nhu cầu, qua đó đào tạo chuẩn xác lao động có kỹ năng cao với ngành nghề đáp ứng được nhu cầu của xã hội, đặc biệt cần hướng tới đào tạo nhân lực theo chuẩn quốc tế.

Các doanh nghiệp, đặc biệt các doanh nghiệp Việt Nam cần có chính sách đãi ngộ để thu hút nhân lực chất lượng cao, tạo môi trường tốt giúp họ phát huy năng lực, qua đó tránh chảy máu chất xám.