Sách do Nguyễn Nghị và Nguyễn Thanh Long dịch - Ảnh: L.Điền

Đây là thành quả của dự án nghiên cứu về Địa lý học: Tự nhiên, Kinh tế và Lịch sử Nam kỳ do Hội Nghiên cứu Đông Dương thực hiện từ những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20.

Mỗi tập khảo cứu về một tỉnh, 6 quyển đầu vừa ra mắt bao gồm các tỉnh (gọi theo thời kỳ người Pháp nghiên cứu): Sa Đéc, Châu Đốc, Long Xuyên, Bến Tre, Vĩnh Long, Gia Định.

Dự án nghiên cứu Nam kỳ nói trên được bắt đầu vào năm 1899 do chính ông M. G. Dũrrwell - Chủ tịch Hội Nghiên cứu Đông Dương - phát động. 

Để khảo cứu ba mặt của xã hội là Tự nhiên, Kinh tế và Lịch sử, ông Chủ tịch Hội yêu cầu nghiên cứu theo từng hạt (arrondissement) hoặc tổng, thậm chí từng làng; và mỗi chuyên khảo phải kèm theo một bản đồ tổng quát và các bản đồ chi tiết khác; bài viết nên kèm theo bản vẽ, phác họa và hình chụp...

Các chuyên khảo được thực hiện theo đề cương chi tiết chung gồm 4 chương: Địa lý học tự nhiên, Địa lý học kinh tế, Địa lý học lịch sử và chánh trị, Thống kê và hành chánh.

Nhìn vào đề cương chi tiết, sẽ thấy dự án này mặc dù chỉ dừng lại ở mức sơ khảo, nhưng các đề mục yêu cầu phải thực hiện đều có tính khoa học và đến nay trở thành sử liệu hữu ích.

Dịch giả Nguyễn Nghị đang giới thiệu bộ sách chuyên khảo về Nam kỳ - Ảnh: L.Điền

Theo dịch giả Nguyễn Nghị, bộ sách này như một bức hình của từng tỉnh, mang đến cho người đọc những gì người Pháp thấy trước mắt vào thời điểm lúc bấy giờ và đã kỳ công ghi chép lại.

Ở đây không đề cập những vấn đề sâu xa của địa phương, nhưng trong Chương 3 của mỗi chuyên khảo có yêu cầu viết về: Lịch sử địa phương, tên cổ xưa của các địa điểm, các nơi đã bị phá hủy, đồn lính, thành trì của người Việt hay người Cam-bốt, các sự kiện lịch sử quan trọng cổ xưa và đương thời, các đền đài, các di tích khảo cổ học...

Như vậy, bộ sách này còn là tập tài liệu quan trọng minh chứng cho những gì hiện hữu trong xã hội Nam kỳ thời người Pháp bắt đầu công cuộc đô hộ.

Chia sẻ tại buổi ra mắt sách, dịch giả Nguyễn Nghị cho biết ông biết đến bộ sách này từ hồi ông gia nhập Hội Nghiên cứu Đông Dương khi còn học Đại học Văn Khoa Sài Gòn. Đến nay, đây là lần đầu tiên loạt sách này được dịch đầy đủ sang tiếng Việt theo đúng cấu trúc từng tập nguyên tác tiếng Pháp.

NXB Trẻ cho biết 8 tập còn lại sẽ ấn hành trong năm nay, gồm chuyên khảo các tỉnh: Biên Hòa, Hà Tiên, Mỹ Tho, Bà Rịa, Trà Vinh, Cần Thơ, Sóc Trăng, Đảo Phú Quốc - tỉnh Hà Tiên.