Còn tại TP.HCM, thí sinh thi học sinh giỏi lớp 9 giảm gần 3/4 do không còn áp dụng điểm cộng từ kỳ thi này để xét vào lớp 10.

Đó là hai ví dụ thời sự cho từ "học gạo".

Từ "học gạo" - dùng chỉ việc học nhồi nhét, chỉ nhằm thuộc được nhiều và mục đích chủ yếu thường chỉ là để vượt qua các kỳ thi. Học gạo - học để đối phó với các kỳ thi không phải là chuyện mới.

Nhiều năm trước đây, từ giữa học kỳ 2, không chỉ học sinh mà cả phụ huynh luôn gần như "nín thở" chờ công bố các môn thi tốt nghiệp, cả bậc THCS và THPT. Sau đó, cả trường lẫn học sinh dồn hết sức lực vào các môn thi, lơ là các môn không thi.

Với môn lịch sử, nhiều năm qua bị bỏ quên với nhiều lý do: không hấp dẫn, là môn phụ nên số phận càng hẩm hiu. Xã hội bức xúc, cần phải cho các em vững hơn về lịch sử nước nhà. Vì thế nhiều người hài lòng khi sử là môn thi.

Nhưng việc Sở GD-ĐT Hà Nội công bố đề thi tham khảo với bài thi trắc nghiệm và là đề tham khảo nên cũng sẽ có kết cấu tương ứng đề thi thật càng ngẫm việc "học gạo" môn lịch sử có giải quyết được yêu cầu dân ta phải rành sử ta!?

Chuyện đổ dồn đi học lịch sử hóa ra quay về kiểu cũ là học sao để dễ đánh trúng khi trắc nghiệm nhất chứ không phải để những câu chuyện lịch sử có thể thẩm thấu và cần thiết cho mai sau.

Việc học ấy như một cơn mưa lớn rơi xuống những dãy đồi trọc, có thể làm ướt một chút đất đai, phần còn lại sẽ trôi tuột xuống thành một cơn lũ đi ngang qua một kỳ thi tuyển. Rồi hết!

Chúng ta phải thừa nhận việc học để thi (học gạo) - thi để có bằng cấp - có bằng cấp để khẳng định giá trị bản thân, để dễ tiến thân đã là một "quy trình" ăn sâu quá nhiều năm trong truyền thống học hành của nước ta. Vì thế, nó ăn sâu vào cả tư duy của ngành giáo dục và tư duy của các bậc làm cha mẹ.

Trẻ em có quá nhiều yêu cầu học cùng lúc: học bơi, học võ, học vẽ, học đàn, học lắp ráp rô bốt, học ngoại ngữ... Vì thế, việc học để phát triển bản thân và có tư duy - như đòi hỏi của thời đại mới mà chúng ta thường nói với nhau, xem ra vẫn còn là chuyện xa xôi quá khi trẻ em mãi là những "máy học".

Thay đổi "quy trình" này, tất nhiên, là không hề dễ dàng. Nhưng, chắc chắn một điều: làm gì để xóa bỏ việc học gạo đã gấp rút lắm rồi... Đến bao giờ trẻ mới được đến trường mỗi ngày là một ngày vui và tự nhiên khám phá?