Tàu cá Kiên Giang bị tàu vũ trang Thái Lan tấn công hôm 11-9 khiến ngư dân Ngô Văn Sinh thiệt mạng - Ảnh: Khoa Nam

Sử dụng vũ khí nóng ngay khi phát lệnh đe dọa, bắn chết một ngư dân và làm bị thương hai ngư dân khác trên tàu cá Việt Nam, con tàu Thai Police 528 của Cảnh sát biển (CSB) Thái Lan đã lao quá xa khỏi quy tắc đối xử nhân đạo và mối quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Thái Lan.

Đại dương bao la với những con tàu đa quốc tịch có những quy ước chung của hàng hải quốc tế, luật lệ riêng của mỗi nước.

Nhưng điều gần gũi và cần sử dụng nhất là sự nhân đạo trong cách thi hành luật lệ. Những ngư dân Việt Nam có thể đã vi phạm pháp luật khi đánh bắt trong ngư trường của Thái Lan.

Nhưng hành động bắn thẳng vào tàu cá Việt Nam của CSB Thái Lan là hành động “vô nhân đạo” như cách gọi của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam và gần như chưa có tiền lệ trong khối ASEAN.

Một câu chuyện nóng hổi, vẫn còn thời sự xảy ra trên vịnh Thái Lan vào tháng 6-2015 khi lực lượng thực thi pháp luật của cả ba nước Việt Nam, Thái Lan và Malaysia đã cùng truy lùng 8 tên cướp biển người Indonesia trong vụ cướp tàu Orkim Harmoni.

Cuối cùng, CSB Việt Nam chính là những người đã bắt giữ được 8 tên cướp này. Nhưng cho dù là cướp biển, việc đầu tiên mà CSB đối xử với các nghi phạm người Indonesia khi đưa vào bờ là khám sức khỏe, tạo điều kiện về ăn ở chu đáo cho họ, trước khi làm những thủ tục bàn giao cho phía Indonesia.

Không một phát súng hay hành vi dùng vũ lực nào từ phía CSB Việt Nam, cho dù 8 tên cướp biển là những đối tượng đe dọa tới an toàn hàng hải của rất nhiều quốc gia trên vịnh Thái Lan.

Tương tự, ngày 7-3-2015 khi nhận được tin báo tàu cá Trung Quốc xâm nhập và đánh bắt tại vùng biển chỉ cách bờ biển Đà Nẵng 18 hải lý, hải đội 2 của Biên phòng Đà Nẵng đã đưa tàu ra truy bắt.

Tàu cá Trung Quốc bỏ chạy, tàu của Biên phòng Đà Nẵng tiếp tục truy đuổi để buộc tàu cá Trung Quốc ra khỏi vùng biển Việt Nam. Hoàn toàn không có tiếng súng hay sự đe dọa dùng vũ lực nào từ phía Việt Nam.

Đó là hành động nhân đạo mang tính quy tắc của phía Việt Nam mà thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã khẳng định tại Đối thoại Shangri-La 2013 là: “Tuyệt đối không được sử dụng vũ lực với ngư dân”, kể cả là ngư dân nước ngoài, dưới bất kỳ hình thức nào.

Nếu cần một so sánh gần hơn thì CSB Thái Lan chắc hẳn vẫn còn nhớ, cuối tháng 12-2014 khi Indonesia bắt giữ và phá hủy hai tàu cá do người Thái Lan làm chủ vì xâm phạm ngư trường Indonesia, phía Thái Lan đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ.

Thái Lan cho rằng Indonesia đã hành xử không nhân đạo khi phá hủy tàu cá của ngư dân Thái, cho dù hành động ấy không làm ảnh hưởng đến tính mạng của ngư dân Thái Lan nào.

Rõ ràng, với hành động bắn vào ngư dân Việt Nam, CSB Thái Lan đã hành xử trái với tiền lệ mà chính họ đã từng tham gia, với những gì mà Thái Lan mong muốn trong quan hệ với các nước láng giềng.

Cuộc điều tra, như lời của thiếu tướng Grittapol Yeesakhorn - chỉ huy CSB Thái Lan - nói, sẽ được bắt đầu.

Nhưng, dù kết luận ra sao thì hành động nã đạn vào ngư dân nước khác khi họ không có khả năng tự vệ từ phía CSB Thái Lan là việc làm vô nhân đạo và tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, đe dọa đến tất cả các ngư dân trong khu vực.