Hậu quả sau cùng sẽ là: nếu không được chứng nhận đạt tiêu chuẩn, mọi tàu sẽ bị kiểm tra hàng hóa trước khi cập cảng Mỹ, Nhật và châu Âu khiến hàng hóa bị ứ đọng.

Kể từ sau sự cố khủng bố 11-9 ở Mỹ, người ta đâm ra lo sợ khả năng bị tấn công khủng bố. Hơn lúc nào hết các giải pháp về an ninh được cấp tốc đặt ra, đặc biệt là đối với các “hiểm họa chưa được sử dụng đến” chẳng hạn như ngành hàng hải.

Từ ngày 1-7-2004 các lĩnh vực liên quan đến an ninh hàng hải của tàu sẽ được nhân viên của chính quyền cảng kiểm tra bao gồm: - Tàu có giấy chứng nhận quốc tế về an ninh hợp lệ. - Công tác kiểm soát việc tiếp cận tàu. - Công tác kiểm soát các khu vực nhạy cảm trên tàu. - Tàu hoạt động ở cấp độ an ninh tương đương hoặc cao hơn cấp độ an ninh của cảng. - Các biên bản ghi nhận thông tin về an ninh cho mười lần ghé vào cảng hoặc mười lần giao tiếp với tàu khác của tàu (mười lần gần nhất). - Các đợt thực tập và diễn tập an ninh được thực hiện đầy đủ.- Thuyền trưởng và thuyền viên thành thạo các qui trình an ninh thiết yếu của tàu. - Những người then chốt trên tàu có thể trao đổi thông tin về an ninh một cách hiệu quả. - Tàu không được cấp các giấy chứng nhận quốc tế về an ninh tạm thời kế tiếp nhau. - Số nhận dạng tàu IMO phải được gắn cố định lên thân tàu và kết cấu thân tàu.

Các tàu chở dầu, khí đốt và phân bón... đều có nguy cơ bị cướp và trở thành những trái bom khổng lồ di động. Hoặc như tàu bè sẽ là phương tiện chuyên chở khủng bố, buôn lậu ma túy, cướp biển... thâm nhập quốc gia. Việc triển khai Bộ luật quốc tế về an ninh tàu và bến cảng (ISPS) vào 1-7-2004 này được xem như là một giải pháp.

Tại VN, Cục Đăng kiểm VN sẽ cấp các giấy chứng nhận an ninh cho tàu khi xuất cảng với thời hạn hiệu lực năm năm nhưng phải gia hạn từng năm. Giấy chứng nhận an ninh cho cảng biển sẽ do Cục Hàng hải VN cấp.

Thông thường, thủ tục cần thiết để kiểm tra tàu gồm ba nhóm giấy tờ liên quan đến tàu (do Cục Đăng kiểm VN cấp), thuyền viên (cơ quan đăng ký tàu và thuyền viên thuộc Cục Hàng hải cấp) và hàng hóa (do hải quan duyệt). Nay triển khai thêm ISPS thì thủ tục sẽ tăng lên.

Hầu hết các bên liên quan đến hoạt động khai thác tàu và cảng biển trong nước đều đã được thông tin về triển khai ISPS, nhưng trên thực tế nhiều doanh nghiệp vẫn còn e dè với việc tiến hành xin cấp ISPS vì khó khăn nằm ở chỗ “đầu tiên” (“tiền đâu”).

Ước tính sơ bộ mỗi nhà khai thác tàu phải tốn khoảng 200-270 triệu đồng để có ISPS cho tàu, trong đó chỉ riêng việc trang bị các thiết bị kỹ thuật theo yêu cầu cũng tiêu tốn khoảng 150 triệu đồng/tàu. Doanh nghiệp càng nhiều tàu thì số tiền trang bị sẽ tăng theo cấp số nhân.

Chính vì thế, theo Cục Đăng kiểm VN, không ít doanh nghiệp vận tải biển cũng như doanh nghiệp cảng của nước ta đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc triển khai thực hiện các yêu cầu của Bộ luật ISPS dù thời điểm có hiệu lực gần kề.

Với nhiều khó khăn, vướng mắc cả từ phía doanh nghiệp lẫn các cơ quan quản lý nhà nước trong các lĩnh vực liên quan, dẫn đến nhiều doanh nghiệp còn chưa dám chắc có hoàn tất được các thủ tục theo yêu cầu của bộ luật theo đúng hạn định. Vào thời điểm này, việc chạy đua lấy giấy chứng nhận an ninh quốc tế đang diễn ra và nhiều người lo ngại việc triển khai bộ luật chưa hoàn toàn đúng với tinh thần của nó.

Về yêu cầu bến cảng an toàn, được biết cho đến nay chỉ có vài cảng có giấy chứng nhận ISPS. Tuy nhiên, phê duyệt ban đầu cơ bản đã hoàn tất vào hôm 23-6 vì đây là thời hạn chót mà Cục Hàng hải VN yêu cầu các bến cảng phải hoàn tất kế hoạch an ninh biển. Các bến cảng dường như ít gặp khó khăn hơn so với các nhà khai thác tàu vì các biện pháp an ninh tại bến cảng vốn đã được thực hiện lâu nay.

Việc áp dụng Bộ luật ISPS cho cảng, nói một cách khác, là “luật hóa” các qui tắc trước kia của cảng. Tuy nhiên trước mắt nếu đến thời hạn áp dụng Bộ luật ISPS mà cảng nào chưa có giấy chứng nhận ISPS vẫn sẽ linh động giải quyết theo cách cũ.

Theo các điều khoản của Bộ luật ISPS, người khai thác tàu được quyền cáo buộc người khai thác cảng khi họ không thực thi đầy đủ các yêu cầu của Bộ luật ISPS. Chính vì vậy việc tuân thủ bộ luật này sẽ đem lại cho người khai thác cảng sự miễn trách trong trường hợp xảy ra khủng bố.

Còn những người khai thác cảng không được cấp giấy chứng nhận theo Bộ luật ISPS hoặc không áp dụng các biện pháp được nêu trong kế hoạch an ninh ISPS đã được phê duyệt có thể phải chịu trách nhiệm về những thiệt hại của hàng hóa, tàu và thương tật của thuyền viên, sự chậm trễ của tàu và có thể cả những khoản tiền phạt tại cảng dỡ hàng; thậm chí họ có thể còn bị bên thứ ba khiếu nại sau khi khủng bố xảy ra.