* Đại biểu PHẠM NAM TIẾN (thành viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội):

Tham khảo mô hình tập đoàn báo chí ở Trung Quốc

Tại dự thảo Luật Báo chí sửa đổi lần này, Chính phủ đề xuất tập trung vào 4 nhóm vấn đề lớn, cụ thể là tăng cường hoạt động quản lý báo chí, nâng cao chất lượng người làm báo, phát triển kinh tế báo chí và điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng. Tại dự luật này đã có phân biệt rõ báo và tạp chí để ngăn ngừa tình trạng "báo hóa tạp chí".

Đồng thời các chính sách của Nhà nước về mở rộng nguồn thu của báo chí được thực hiện trong dự luật như cho phép cơ quan báo chí có đủ điều kiện được nhập khẩu báo chí.

Hay việc liên kết sản xuất chương trình được mở rộng hơn, chỉ trừ liên quan quốc phòng, an ninh, đối ngoại để tạo điều kiện thông thoáng cho báo chí phát triển, tăng nguồn thu. Một điểm mới khác là điều chỉnh hoạt động của báo chí trên không gian mạng.

Cùng với đó, tại quyết định 362/2019 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 quy định 6 cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện gồm Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, báo Nhân Dân, báo Quân Đội Nhân Dân, báo Công An Nhân Dân.

Tuy nhiên, tôi đề nghị cần tăng thêm cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, ví dụ như hai địa phương rất lớn là Hà Nội, TP.HCM cần đưa vào cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện.

Bên cạnh đó trong quá trình hoàn thiện dự thảo luật, cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt là các quốc gia có những nét tương đồng với Việt Nam về hoạt động báo chí, quản lý báo chí, như Trung Quốc.

Mô hình tập đoàn báo chí ở Trung Quốc khá nhiều, ở cấp trung ương thì do trung ương quản lý, ở địa phương thì có các thành ủy, tỉnh ủy, các cơ quan đảng quản lý. Ở trong mỗi tập đoàn báo chí tại Trung Quốc có nhiều cơ quan báo chí, nhiều tờ báo. Như tại tỉnh Vân Nam có 18 cơ quan báo chí trong một tập đoàn báo chí.

Một quy định khác liên quan đến tập đoàn báo chí ở Trung Quốc là những cơ quan báo chí trong tập đoàn phải chịu trách nhiệm về tất cả hoạt động của mình. Khi xảy ra các vi phạm, sai phạm thì bản thân cơ quan báo chí trực thuộc chịu trách nhiệm hoàn toàn, không phải người đứng đầu tập đoàn báo chí hay cơ quan chủ quản chịu trách nhiệm.

Tuy nhiên, báo chí chúng ta là báo chí cách mạng Việt Nam, nên mô hình trên được nêu ra để tham khảo, có thể áp dụng trên thực tế trong một chừng mực nhất định.

* Đại biểu NGUYỄN QUANG HUÂN (TP.HCM):

Nghiên cứu có cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở Hà Nội, TP.HCM

Tôi rất hoan nghênh việc cơ quan soạn thảo đã mở ra vấn đề quy định về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện. Đây sẽ là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc và có cơ chế đặc thù tài chính.

Hiện nay theo quyết định 362 của Thủ tướng có 6 cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện. Tuy nhiên tôi đề nghị có thể nghiên cứu mở rộng ra cho cả hai thành phố lớn là Hà Nội, TP.HCM cũng được lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện.

Bởi lẽ quá trình phát triển vừa qua cho thấy một số tờ báo tuy thuộc cấp quản lý địa phương tại Hà Nội, TP.HCM song đã vươn lên trở thành thương hiệu quốc gia nhờ năng lực, bản lĩnh chính trị, uy tín với bạn đọc, tự chủ tài chính hoàn toàn.

Có thể nhắc đến như các báo Tuổi Trẻ, Người Lao Động, Tuổi Trẻ Thủ Đô, Kinh Tế Đô Thị... Những cơ quan báo chí này thời gian qua đều hoạt động đúng tôn chỉ mục đích, bám sát chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước. Đồng thời thể hiện tính chuyên nghiệp, nhân văn, thậm chí là những điểm sáng của sự đổi mới, phát triển báo chí Việt Nam.

Thực tế việc sáp nhập, sắp xếp các cơ quan báo chí thời gian qua nhằm thu gọn đầu mối, nâng cao năng lực, chất lượng, sức mạnh của báo chí Việt Nam. Đây là điều rất cần thiết trong tình hình hiện nay. Song nếu chỉ sáp nhập cơ học, không xem xét đến các yếu tố thương hiệu, lịch sử, khả năng tự chủ... sẽ vô tình có thể làm mất đi các thương hiệu báo chí mạnh.

Do vậy tôi đồng tình với quan điểm của cơ quan thẩm tra dự thảo Luật Báo chí sửa đổi là cân nhắc bổ sung cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số trung tâm kinh tế - chính trị lớn như Hà Nội, TP.HCM.

Trong cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện này sẽ bao gồm các cơ quan báo chí lớn của hai thành phố như Sài Gòn Giải Phóng, Hà Nội Mới, Tuổi Trẻ, Người Lao động, Kinh Tế Đô Thị... Các cơ quan này sẽ được giữ nguyên thương hiệu, hoạt động độc lập về nghiệp vụ, tài chính, đồng thời chịu sự giám sát của cơ quan quản lý báo chí trung ương cũng như địa phương.

* Đại biểu HUỲNH THANH PHƯƠNG (Tây Ninh):

Cần hoàn thiện cơ chế phát triển kinh tế báo chí

Cơ quan báo chí chủ lực truyền thông đa phương tiện cho phép tích hợp đa nền tảng để dẫn dắt định hướng dư luận xã hội. Do đó đề xuất ban soạn thảo nghiên cứu để xác định báo chí là thiết chế chính trị, công cụ định hướng tư tưởng dư luận và là ngành kinh tế công nghiệp nội dung.

Đồng thời cần xác định rõ bản chất, vai trò của báo chí trong xã hội số, chức năng định hướng, giám sát và phản biện xã hội tích cực, thể hiện tư tưởng báo chí cách mạng Việt Nam, diễn đàn của nhân dân và góp phần kiểm soát quyền lực nhà nước, tiêu cực phòng chống tham nhũng.

Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, hoạt động báo chí trên không gian mạng là nguồn xám, đang có khoảng trống pháp lý, khi luật hiện hành không quy định hoạt động báo chí trên môi trường mạng. Điều này dẫn tới việc xóa ranh giới báo chí chính thống với truyền thông mạng xã hội.

Thêm nữa, pháp luật cũng chưa theo kịp thực tế xã hội số, chưa có cơ chế quản lý bản quyền, quảng cáo, doanh thu với các nền tảng xuyên biên giới, quyền hiển thị... và không bị ràng buộc bởi pháp luật Việt Nam, chỉ có thể đàm phán với nước ngoài gỡ bỏ thông tin xấu độc.

Cơ chế giám sát, lưu chiểu nội dung chưa có cũng đặt ra thách thức bảo vệ bản quyền, quyền tác giả, tình trạng cắt ghép, sao chép thông tin tràn lan trên mạng; thiếu chuẩn mực báo chí và năng lực người làm báo, câu view, câu like, thương mại hóa làm bóp méo nội dung.

Vì vậy khuôn khổ pháp lý cần quy định rõ trách nhiệm pháp lý, nghĩa vụ thuế, bản quyền của các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới khi đăng tải, phát thông tin quảng bá sản phẩm báo chí; cho phép cơ quan báo chí mở kênh nội dung trên nền tảng mạng nhưng phải đăng ký, lưu chiểu và chịu trách nhiệm nội dung. Quy định trách nhiệm phối hợp của cơ quan quản lý, cơ quan chủ quản với các nền tảng toàn cầu trong gỡ bỏ thông tin xấu độc để bảo vệ thương hiệu báo chí Việt Nam với giải pháp mạnh.

Cùng đó cần hoàn thiện cơ chế phát triển kinh tế báo chí, tạo hành lang báo chí, mô hình tổ hợp tập đoàn truyền thông chủ lực, ứng dụng công nghệ lớn, dữ liệu truyền thông báo chí; có chính sách ưu đãi về thuế, quảng cáo, đầu tư công với báo chí chính thống, cho phép hợp tác đầu tư công - tư, kiểm duyệt, kiểm soát, tránh thương mại hóa, lệch tôn chỉ.

Bảo vệ quyền tự do báo chí gắn trách nhiệm xã hội, được kiểm định trong luật bao gồm không xâm phạm an ninh quốc gia, thuần phong mỹ tục, danh dự cá nhân; không để tự do báo chí bị lợi dụng thành tự do bịa đặt, thao túng dư luận, dễ dẫn tới hỗn loạn xã hội, tự do ngôn luận phải đặt trong khuôn khổ xã hội.