Giảm tiêu thụ đồ uống có đường là một trong những biện pháp để dự phòng các bệnh không lây nhiễm. Ảnh: VGP

Tại Việt Nam, tỷ lệ thừa cân béo phì ở cả người lớn và trẻ em có xu hướng tăng nhanh, một trong những nguyên nhân là do chế độ ăn không hợp lý và thiếu vận động thể lực. Trong khi đó, thừa cân béo phì là yếu tố nguy cơ cao khiến gia tăng các bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, tăng huyết áp, tim mạch…

Đồ uống có đường cung cấp năng lượng nhanh nhưng nghèo dinh dưỡng

Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) vừa phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tổ chức Hội thảo công bố các khuyến nghị mới của WHO nhằm kiểm soát tiêu thụ đồ uống có đường để bảo vệ sức khỏe con người.

TS. Juliawati Untoro, chuyên gia dinh dưỡng của WHO cho biết, các khuyến nghị mới được đưa ra lần này trong bối cảnh, nhiều báo cáo gần đây cho thấy, tỉ lệ sử dụng đồ uống có đường trên thế giới đang tăng chóng mặt. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này.

Theo số liệu từ Bộ Công Thương và tổ chức Euromonitor International, hiện mỗi năm người Việt tiêu thụ gần 5 tỷ lít nước ngọt, tỷ lệ tiêu thụ theo đầu người đã tăng gấp 7 lần trong 15 năm qua, loại đồ uống có đường được tiêu thụ phổ biến nhất là trà uống sẵn, nước có ga, đồ uống thể thao, nước tăng lực, cuối cùng là nước ép trái cây. Dự báo năm 2018, mức tiêu thụ nước ngọt tại Việt Nam sẽ đạt hơn 5 tỷ lít, đến năm 2025 sẽ lên 11 tỷ lít. Tiêu thụ và sản xuất đường tại nước ta cũng tăng đều hàng năm 30-40%.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, đồ uống có đường mang thêm năng lượng ngoài khẩu phần ăn, đồng thời có thể mang lại cảm giác sảng khoái, ngon miệng, ăn được nhiều đồ ăn hơn, đặc biệt là đồ chiên, nướng gây dư thừa năng lượng dẫn đến tích lũy mỡ, rối loạn chuyển hóa, là nguy cơ cho các bệnh không lây nhiễm như thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường... Biến chứng nặng nề là bệnh tim mạch - nguyên nhân tử vong hàng đầu hiện nay, chiếm tới 33% nguyên nhân tử vong hàng năm.

Theo tổ chức WHO, một chế độ ăn uống trung bình hàng ngày hiện nay có chứa 2.000 kcal, 10% tổng lượng kcal tương đương với 50 gr đường tự do hoặc 12,5 muỗm cafe đường. Trung bình một người Việt Nam hiện tiêu thụ khoảng 46,5 gr đường tự do mỗi ngày, gần bằng mức giới hạn tối đa 50 gr và cao gần gấp đôi so với mức tiêu thụ WHO khuyến cáo.

Còn qua điều tra về mức sống của hộ gia đình Việt Nam cho thấy gần 63% số hộ gia đình có tiêu dùng nước giải khát có đường. Kết quả điều tra toàn cầu về sức khỏe học sinh năm 2013 cũng cho thấy, tỷ lệ học sinh Việt Nam thường xuyên sử dụng đồ uống có ga trong 30 ngày của lứa 13-17 tuổi trung bình là 31,1%, trong đó trẻ em nam là 35,1%, trẻ em gái là 27,6%.

Số liệu điều tra toàn quốc yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm (STEPs) của Bộ Y tế năm 2015, cả nước có 15,6% số người dân bị thừa cân béo phì. Tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em là 5,3% Tỷ lệ này đang gia tăng nhanh ở lứa tuổi học đường và tiền học đường, đặc biệt ở các đô thị lớn.

TS. Juliawati Untoro, chuyên gia dinh dưỡng của tổ chức WHO nhấn mạnh, đồ uống có đường là loại thực phẩm cung cấp năng lượng nhanh nhưng rất nghèo dinh dưỡng.

Đồ uống có đường, dùng thế nào là hợp lý?

Để an toàn cho sức khoẻ, WHO khuyến cáo, lượng đường tự do (bao gồm các loại đường đôi, đường đơn được bổ sung vào thực phẩm và đồ uống hoặc đường tự nhiên có trong mật ong, xi rô, nước ép trái cây, nước trái cây cô đặc...) trong chế độ ăn của mỗi người chỉ nên chiếm không quá 10% và nên giảm xuống 5% năng lượng trong một ngày (tương đương khoảng 25gr đường tự do hoặc khoảng 6 muỗng cà phê) để có lợi cho sức khỏe...

TS Trương Đình Bắc, Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) nêu một ví dụ điển hình, nếu trong một ngày, một trẻ nhỏ uống 1 lon nước ngọt thì đã hấp thụ lượng đường vượt quá ngưỡng khuyến cáo rất nhiều. Một lon nước ngọt khoảng 330 ml đã chứa khoảng 36 gr đường tự do.

"Nước ngọt rất được trẻ em và giới trẻ yêu thích, trong khi nước ngọt khiến cơ thể dư thừa năng lượng, dẫn đến tích lũy mỡ, rối loạn chuyển hóa. Đây là nguy cơ gây các bệnh không lây nhiễm như thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, loãng xương, tiểu đường... ngày càng gia tăng ở người trẻ", ông Trương Đình Bắc chia sẻ.

Cũng theo TS Trương Đình Bắc, để hạn chế ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của đồ uống có đường, Tổ chức WHO khuyến nghị, các quốc gia cần truyền thông giáo dục sức khỏe nâng cao nhận thức của người dân để sử dụng đồ uống có đường ở mức vừa phải, đặc biệt tập trung cho đối tượng là trẻ em, vị thành niên, thanh niên…

Cùng với đó, các quốc gia cần có các quy định liên quan quảng cáo các sản phẩm này cho trẻ em, học sinh, đặc biệt trong trường học; khuyến khích các nhà sản xuất tham gia thực hiện dán nhãn thực phẩm giúp người dân dễ nhận biết các sản phẩm có lợi cho sức khoẻ để lựa chọn sử dụng phù hợp; tăng thuế nhằm tăng thu ngân sách và hạn chế lạm dụng để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng…

Thời gian qua, nhằm tăng cường giáo dục dinh dưỡng hợp lý cho người dân, đặc biệt với giới trẻ, Bộ Y tế cũng đã phối hợp với các Bộ, ban, ngành tổ chức nhiều chương trình giáo dục dinh dưỡng cho học sinh, sinh viên nhằm cung cấp kiến thức về tác hại của việc lạm dụng đồ uống có đường, để các em có lựa chọn dinh dưỡng hợp lý cho sức khoẻ./.