Đổi mới để thị trường vận hành tốt hơn

Ông Nguyễn Văn Đực - Ảnh do nhân vật cung cấp

Hoàn thiện thể chế bằng việc cải cách và hoàn thiện thủ tục hành chính, đó là giảm, đơn giản thủ tục hành chính, cơ quan nhà nước không tự mình đặt ra những thủ tục. Cải cách hành chính không để mỗi nơi một kiểu, mỗi địa phương lại có quy định khác nhau, phải tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp thực hiện các thủ tục hành chính theo hướng nhanh chóng, thuận tiện nhất. Ví dụ: việc chia nhỏ căn hộ, Bộ Xây dựng đã ban hành các tiêu chí và thủ tục rõ và đơn giản. Nhưng thực hiện thủ tục này tại TP.HCM lại phức tạp, phải qua Sở Xây dựng xem xét, sau đó bốn sở và địa phương nơi có dự án họp thống nhất, trình UBND TP và khi UBND TP chấp thuận thì chuyển Sở Xây dựng phê duyệt. Đáng lý ra chỉ cần Sở Xây dựng xem xét và phê duyệt theo các tiêu chí của Bộ Xây dựng ban hành là đủ. Nếu quy trình phức tạp này do Bộ Xây dựng ban hành thì bộ nên cắt giảm, nếu do TP.HCM ban hành thì thành phố nên bỏ để phù hợp với quy định của bộ.

Cũng cần phải tuân thủ nguyên tắc xây dựng pháp luật là “người dân được làm những gì pháp luật không cấm”, ở góc độ doanh nghiệp là “doanh nghiệp được làm những gì pháp luật không cấm”. Trước đây có tiêu chuẩn xây dựng căn hộ theo ba loại: nhỏ, trung và lớn, với căn hộ nhỏ là 50-70m2 dành cho hai người. Mặc dù pháp luật không cấm việc dự án xây 100% căn hộ loại nhỏ, nhưng khi tính số người trong căn hộ Sở Xây dựng thường bắt buộc áp dụng 4 người/căn hộ, buộc doanh nghiệp phải đầu tư căn hộ lớn, dẫn đến tình trạng thừa căn hộ diện tích lớn như hiện nay. Nhận ra điều này, mới đây Bộ Xây dựng đã điều chỉnh bằng việc không quy định số người trong căn hộ mà chỉ quy định đảm bảo diện tích tối thiểu 25 m²/người.

Nhà nước cũng cần tạo một sân chơi bình đẳng giữa các doanh nghiệp tư nhân và quốc doanh nhằm phát huy năng lực thi đua và cạnh tranh. Hiện nay nhiều doanh nghiệp nhà nước được hưởng lợi thế so với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng lãi suất ưu đãi, địa điểm kinh doanh, điều kiện kinh doanh... Ví dụ như hiện nay chỉ cho phép bốn doanh nghiệp quốc doanh được thẩm tra thiết kế tại TP.HCM, hàng trăm doanh nghiệp tư nhân còn lại có năng lực thực hiện thẩm tra thì chưa được phép. Đó cũng là một loại cấm đối với doanh nghiệp tư nhân.

Sửa luật phù hợp thông lệ quốc tế

Phóng to

Luật sư Hà Hải - Ảnh do nhân vật cung cấp

Có những vấn đề pháp lý tưởng như bình thường nhưng nếu không giải quyết triệt để có thể ảnh hưởng không nhỏ đến việc hoàn thiện “thể chế kinh tế thị trường”. Lấy ví dụ như hình thức kinh doanh hộ gia đình rất phổ biến ở nước ta nhưng chỉ mỗi một quy định mang tính hình thức: dưới 10 lao động (nghị định 43/2010) là được cấp cho giấy chứng nhận “hộ kinh doanh cá thể”. Cho nên mới có chuyện thẩm mỹ viện Cát Tường có ngành nghề kinh doanh đặc thù như vậy, vốn liếng kinh doanh lớn như thế mà cũng chỉ là hộ cá thể.

Đây là điều bất hợp lý và hoàn toàn không phù hợp với thông lệ quốc tế, cần phải sửa đổi. Những ngành nghề như bác sĩ lẽ ra chỉ nên cho họ đăng ký thành lập theo hình thức “công ty hợp doanh” để bảo đảm trách nhiệm không giới hạn của họ với khách hàng nhưng thực tế luật của chúng ta vẫn cho phép thành lập “công ty TNHH phòng khám đa khoa y” là điều hoàn toàn khác biệt so với những nước có nền kinh tế thị trường hoàn thiện như Mỹ, Anh, Pháp...

Quyền khởi kiện đòi lại tài sản cho thuê của chủ sở hữu lẽ ra không nên có thời hiệu (điều 159 Bộ luật tố tụng dân sự quy định thời hiệu là 2 năm) nhưng vì có thời hiệu nên tòa án từ chối thụ lý hồ sơ, thậm chí ngay cả trong trường hợp nguyên đơn và bị đơn cùng thống nhất đưa nhau ra tòa. Trong một giao dịch có bảo đảm của ngân hàng, nếu A không thực hiện nghĩa vụ cho B thì B khởi kiện A hay khởi kiện ngân hàng, điều này chưa thấy có quy định thống nhất do đó tùy vào sự áp dụng quy phạm pháp luật nào của quan tòa. Trong trường hợp này và vô số trường hợp tương tự thì áp dụng nguyên tắc lựa chọn pháp luật nào thì Luật ban hành các văn bản quy phạm pháp luật không thấy đề cập đến. Do mỗi quan tòa áp dụng luật khác nhau nên kết quả xét xử khác nhau và thậm chí có lợi cho ai đó là điều dễ hiểu.

Chính phủ đã xác định mục tiêu năm 2014 là “Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Sửa đổi luật, đặc biệt là hệ thống pháp luật về kinh tế để vừa phù hợp với đặc thù của nước ta nhưng cũng phải tương đồng với luật pháp các nước là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chính phủ trong việc thực hiện mục tiêu này.