Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Current Biology cho biết các nhà khoa học đã phát hiện DNA của hai loại vi khuẩn gây bệnh trong hài cốt binh lính Pháp thiệt mạng khi rút lui khỏi Matxcơva, hé mở những nguyên nhân phức tạp phía sau thảm họa quân sự của Napoleon.

Trong chiến dịch mùa đông năm 1812, khoảng 60% trong tổng số 500.000 quân của Napoleon đã chết vì đói, rét và dịch bệnh trên đường rút lui. Trước đây các nhà sử học và khoa học cho rằng hai mầm bệnh chính là Rickettsia prowazekii (gây bệnh thương hàn do chấy rận) và Bartonella quintana (gây 'sốt chiến hào'), được xác định bằng kỹ thuật PCR vào năm 2006. Tuy nhiên phương pháp đó chỉ phát hiện những tác nhân đã được nghi ngờ từ trước.

Sau gần 20 năm, nhóm nghiên cứu do nhà cổ nhân học di truyền (paleogenomics) Nicolás Rascovan thuộc Viện Pasteur (Paris) dẫn đầu đã sử dụng công nghệ giải trình tự DNA thế hệ mới, để sàng lọc tất cả các mầm bệnh tiềm tàng trong răng của 13 binh sĩ được khai quật tại Litva năm 2002. 

Kết quả cho thấy 4 người mang vi khuẩn Salmonella enterica - tác nhân gây bệnh sốt thương hàn phụ (paratyphoid), với triệu chứng chán ăn và nổi ban đỏ; 2 người khác nhiễm Borrelia recurrentis - vi khuẩn do chấy truyền, gây bệnh "sốt tái phát" đặc trưng bởi những cơn sốt cao lặp đi lặp lại.

Không phát hiện dấu vết của hai bệnh từng được xác định năm 2006, nhóm nghiên cứu cho rằng có thể vì các bệnh đó không xuất hiện trong nhóm mẫu nhỏ này, hoặc vì kỹ thuật mới kém nhạy hơn trong một số trường hợp. 

Dù vậy kết quả khẳng định cái chết của quân đội Napoleon không chỉ do một dịch bệnh duy nhất, mà là tổng hợp của nhiều yếu tố - từ đói rét, ký sinh trùng tới nhiều loại vi khuẩn khác nhau.

Ông Rascovan cho rằng thay vì tiếp tục khai thác số mẫu còn lại, giới khoa học nên chờ đợi các công nghệ mạnh mẽ hơn trong tương lai. Ông kết luận: "Hãy để dành chúng cho những kỹ thuật mà ngày nay chúng ta còn chưa thể tưởng tượng ra".

Bản anh hùng ca của đế chế Napoleon

Nhắc tới Napoleon, nhiều người sẽ nghĩ tới một vị tướng, một hoàng đế tham vọng, gắn liền với những trận đánh, những cái chết, kế hoạch quân sự và chính trị. Nhưng không chỉ có thế.