Phóng to

PGS.TS Lê Minh Thông (trái) tư vấn về u bướu vùng mắt - Ảnh: KIM SơN

Để một khối u trong bụng mà thầy thuốc có kinh nghiệm có thể khám phát hiện được thì khối u đó phải có đường kính tối thiểu 5cm. Và nếu khối u đó là ung thư thì với kích thước này thường đã có nguy cơ di căn. Trong khi đó một khối u ở mí mắt rất dễ phát hiện ở kích thước nhỏ hơn nhiều, nếu bệnh nhân đi khám sớm thì việc điều trị rất đơn giản bằng thủ thuật cắt bỏ hay đốt điện với tỉ lệ khỏi hẳn rất cao, không để lại di chứng chức năng cũng như thẩm mỹ. Cho dù tổn thương ấy có thể là ác tính (ung thư) thì việc điều trị khỏi hẳn bệnh hoàn toàn nằm trong tay thầy thuốc.

Song ở nước ta nhiều người bệnh đi khám khi khối u rất to, đã quá muộn. Thật đáng tiếc vì việc điều trị rất phức tạp, tốn kém mà tỉ lệ khỏi không cao, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Cách phát hiện sớm

Phóng to

U mí kết mạc được khám muộn - Ảnh: T.L.

Vậy làm thế nào để bạn tự phát hiện? U bướu của cơ quan thị giác thường xuất hiện ở vị trí nông như mí mắt trên, mí mắt dưới, kết mạc.Có lẽ do các vị trí này tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, trong đó có tia tử ngoại. Đôi khi u bướu xuất hiện ở vị trí sâu trong hốc mắt gây lồi mắt. Hiếm gặp hơn là u có thể xuất hiện bên trong nhãn cầu, dấu hiệu điển hình là đồng tử trắng và mất thị lực. Trường hợp u bướu trong hốc mắt và nhãn cầu người bệnh khó tự nhận biết sớm, chỉ có thầy thuốc nhãn khoa mới có thể chẩn đoán được.

Nốt ruồi đã có ở mí mắt từ nhỏ làm sao phân biệt u lành hay u ác? Đặc điểm của u lành là tế bào gần như bình thường, khu trú tại chỗ, tăng trưởng giới hạn, thường không gây hậu quả trầm trọng. U ác có tế bào khác thường, dị dạng, tăng sinh nhanh, xâm lấn mô lân cận và có thể lan sang nơi khác (di căn) gây tử vong.

Phát hiện sớm u ác hay ung thư mí mắt, kết mạc như thế nào? Bệnh thường xuất hiện ở độ tuổi trung niên. Nghi ngờ ung thư khi u bỗng nhiên lớn nhanh, bề mặt xuất hiện vết loét, sùi, có nhiều thùy, dễ chảy máu khi chạm đến, da xung quanh có phản ứng viêm gây kích ứng ngứa, u có nhiều mạch máu mới đến nuôi... Ngoài ra, ở người lớn tuổi cũng lưu ý đối với một chắp hoặc lẹo tái phát nhiều lần ở cùng một vị trí, đó có thể là biểu hiện của ung thư.

Đến kịp, chữa được

Tư vấn miễn phí về u bướu vùng mắt Khi có vấn đề u bướu vùng mắt và quanh mắt, bạn hãy đến phòng tư vấn thẩm mỹ - khoa tạo hình thẩm mỹ - thần kinh nhãn khoa thuộc Bệnh viện Mắt TP.HCM (Điện Biên Phủ, Q.3, TP.HCM - ngay cổng đường Nguyễn Thông) để được tư vấn miễn phí về các loại u bướu trên vùng mặt, chẩn đoán ung thư ở giai đoạn sớm. Thời gian: trong giờ hành chính từ thứ hai đến thứ sáu trong tuần.

Điều trị đối với u lành, bác sĩ có thể cắt bỏ bằng laser hay đốt điện (nếu u nhỏ) hoặc bằng dao kéo (u lớn).

Đối với u ác (ung thư) có thể phẫu thuật, xạ trị và hóa trị riêng lẻ hoặc phối hợp tùy mức độ trầm trọng của khối u. Tại VN, phẫu thuật vẫn là phương pháp được lựa chọn vì chi phí ít, tiết kiệm thời gian và ít biến chứng. Tuy nhiên với các ung thư xâm lấn rộng thì phẫu thuật rất phức tạp và đòi hỏi thầy thuốc có kinh nghiệm về tạo hình. Khi đó mục tiêu ưu tiên là cố gắng bảo tồn chức năng của mí mắt để bảo vệ nhãn cầu. Mục tiêu thẩm mỹ trở thành thứ yếu.

Nhiều trường hợp khối u ăn lan vừa rộng vừa sâu vào trong hốc mắt, không thể nào tạo hình sau khi cắt bỏ toàn bộ khối u, buộc lòng thầy thuốc chọn giải pháp đau lòng là nạo vét toàn bộ hốc mắt để cứu tính mạng bệnh nhân. Có bệnh nhân đến muộn khi khối u đã di căn vô hạch trước tai hay dưới cằm, phẫu thuật đơn thuần không thể thực hiện được, phải kết hợp với xạ trị và hóa trị nhưng tiên lượng sống rất thấp.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới ung thư mắt, có thể do di truyền, do các yếu tố nguy cơ như tia tử ngoại (tiếp xúc ánh nắng mặt trời), gây kích thích (sờ) thường xuyên... Từ khi có tế bào khối u đến khi u trở thành ung thư thời gian tiềm ẩn rất lâu, có khi mười năm, nhưng khi đã trở thành ung thư thì tiến triển rất nhanh.

Tại Bệnh việt Mắt TP.HCM, số bệnh nhân bị u bướu ở mắt chiếm 5-6% so với những bệnh mắt khác và mỗi tuần có vài ca ung thư mắt được mổ, nhưng thường người bệnh đến trễ nên mổ vẫn chưa thật sự an toàn vì có thể đã di căn. Để phòng ngừa, khi ra nắng không để ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp nhiều. Khi có nốt ruồi ở những vị trí nêu trên thì nên cắt càng sớm càng tốt.

Ung thư mắt chữa được, ung thư mắt không chết, kể cả trường hợp phải bỏ nhãn cầu, nhưng khi đã di căn vào gan thì người bệnh sống không quá sáu tháng. Người bệnh nên yêu cầu thầy thuốc điều trị cho biết kết quả giải phẫu bệnh in trên giấy và tự mình lưu giữ tờ giấy này ít nhất năm năm, để nếu khối u tái phát được xử trí thích hợp.