Nhóm gần chục nhà đầu tư trong và ngoài nước trong lĩnh vực điện khí vừa có đơn kiến nghị gửi tới Thủ tướng Chính phủ về sửa đổi các cơ chế đặc thù cho các dự án điện khí sử dụng khí thiên nhiên trong nước và hóa lỏng (NLG) nhập khẩu được nêu trong nghị quyết về các cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030. 

Lo nhiều dự án điện khí khó hoàn thành vì... cơ chế 

Theo quy hoạch điện VIII, công suất đặt điện khí dùng nguồn khí trong nước sẽ tăng từ 7GW lên 16GW, nguồn điện sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng (NLG) nhập khẩu tăng từ 0,8GW lên 22,5GW, chiếm tỉ trọng lớn trong hệ thống. 

Tuy nhiên đến nay mới chỉ có hai dự án là Nhiệt điện LNG Nhơn Trạch 3-4 là có khả năng hoàn thành đúng thời hạn, và dự án Nhiệt điện Ô Môn 4 (sử dụng khí Lô B) vừa được khởi công. 

Các dự án điện khí khác như LNG Hải Lăng, Quảng Ninh, Thái Bình, Long An, Hiệp Phước, Hải Phòng, Ô Môn 2… cũng đang gặp vướng mắc trong khâu đàm phán hợp đồng mua bán điện (PPA), hợp đồng bán khí (GSA), thu xếp vốn và thủ tục đầu tư chưa biết bao giờ mới khởi công được dự án.

Các doanh nghiệp lo ngại, nếu các nhà máy điện khí không được đưa vào hoạt động đúng hạn, sẽ khó có nguồn điện nền và giữ ổn định cung cấp điện. Điều này dẫn tới quy hoạch điện 8 điều chỉnh có thể không được thực hiện và không đảm bảo nguồn điện cho phát triển kinh tế. 

Trong khi đó, theo dự thảo nghị quyết được Bộ Công Thương xây dựng, những dự án điện khí đưa vào vận hành trước ngày 1-1-2031 được áp dụng cơ chế cam kết sản lượng điện hợp đồng tối thiểu dài hạn không thấp hơn mức 75% sản lượng điện phát bình quân, áp dụng không quá 10 năm.

Tuy nhiên các doanh nghiệp cho rằng, cơ chế này vẫn chưa giải quyết được vướng mắc trong thu xếp vốn và hợp đồng PPA. Bởi với cơ chế phí công suất, hiện chưa có quy định về áp giá điện hai thành phần cho dự án điện độc lập (IPP), gây nên rủi ro vì không có doanh thu tối thiểu được đảm bảo, nên cần áp dụng cơ chế này. 

Cùng đó, hiện cũng chưa có cơ chế quy định rõ nghĩa vụ bao tiêu khí sang mua bán điện, trong khi Bộ Công Thương cho rằng việc vận hành theo khả năng cấp khí thực tế. Do đó, nhà đầu tư cho rằng nghĩa vụ bao tiêu khí trong hợp đồng mua bán LNG hoặc mua khí GSA cần được chuyển ngang sang hợp đồng mua bán điện nếu như không được huy động đủ sản lượng. 

Đề xuất EVN chia sẻ rủi ro

Cơ chế chấm dứt hợp đồng và mua bán lại dự án cũng mới áp dụng cho dự án BOT, trong khi EVN không có thẩm quyền cam kết thay Chính phủ. Vì vậy nhà đầu tư lo ngại nếu dự án bị chấm dứt không do lỗi của nhà đầu tư, Chính phủ cần có cơ chế mua lại nhà máy theo giá trị còn lại như khoản vốn, bao tiêu nhiên liệu chưa thanh toán...

Ngoài ra các cơ chế thanh toán và điều chỉnh ngoại tệ, doanh nghiệp đề xuất thực hiện bằng chi phí USD theo tỉ giá thực tế, hoặc cơ chế bù trừ chênh lệch tỉ giá. Áp dụng pháp luật quốc tế trong trường hợp giải quyết tranh chấp dự án, cùng các quy định bất khả kháng nhằm phân bố rủi ro công bằng. 

Theo đó, trong kiến nghị gửi Thủ tướng Chính phủ, các nhà đầu tư mong muốn chính sách cam kết bao tiêu dài hạn được nâng từ mức 75% trong dự thảo lên 90%, và áp dụng cho toàn bộ thời hạn hợp đồng mua bán điện. 

Ngoài ra các dự án được hỗ trợ các cơ chế như được thanh toán cho các chi phí cố định, vận hành và bảo dưỡng trong giá điện; có nghĩa vụ bao tiêu nhiên liệu gắn với cơ chế chuyển ngang hợp đồng mua bán điện, và huy động đủ nguồn điện để hoàn thành nghĩa vụ bao tiêu khí.

Trong trường hợp nếu Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện quốc gia (NSMO) huy động thiếu làm phát sinh nghĩa vụ bao tiêu nhiên liệu trong các hợp đồng cung cấp nhiên liệu, nhà đầu tư đề xuất sẽ được EVN thanh toán phần huy động thiếu trong hợp đồng mua bán điện.

Cùng đó là các cơ chế như giá điện được tính bằng đồng USD, các quy định về sự kiện bất khả kháng, hợp đồng bị chấm dứt trước thời hạn mà không phải lỗi do nhà đầu tư thì Chính phủ sẽ mua lại nhà máy; các quyền thế chấp tài sản gắn với đất và tài sản khác để huy động vốn...

Bộ Công Thương thông tin về việc triển khai dự án điện khí LNG của Vingroup

Dự án LNG Hải Phòng của Vingroup đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, hoàn thành báo cáo nghiên cứu khả thi và được thẩm định thiết kế về phòng cháy, chữa cháy, môi trường.