Ánh sáng trong tranh Turner và ánh sáng trong phim của Mike Leigh như hòa làm một. Được công chúng thừa nhận tài năng và ngưỡng mộ từ rất sớm nhưng càng về già, tranh của Turner càng được ít người ưa chuộng bởi những thử nghiệm quá phóng khoáng. Người ta đã không còn hiểu nổi những thủ pháp Ấn tượng ăn sâu vào nét bút, cách dùng màu của ông. Sống trong sự công nhận và chết trong sự ruồng rẫy, cuộc đời của Turner đã không thể cứ sáng mãi như những tác phẩm - Ảnh: IMDb

Và điện ảnh không thiếu những bộ phim hay miêu tả những ngày cuối cùng của nghệ sĩ như một sự đồng cảm cho cái đẹp và bi kịch được đặt cạnh nhau.

Có lúc chẳng đẹp như tranh

Thuật lại hai mươi năm cuối đời của họa sĩ Turner, bộ phim Mr. Turner của đạo diễn Mike Leigh ít tập trung vào những bức tranh. 

Nếu người xem không biết tên tuổi của danh họa trước khi vào phòng chiếu, e là họ chỉ thấy những cảnh lặp đi lặp lại một ông già nói năng bỗ bã, vô trách nhiệm và chẳng quan tâm đến bất cứ điều gì ngoài chuyện vẽ tranh. 

Nếu ông gàn dở thì đúng là vậy, nếu ông thiên tài thì bao năm qua tranh của ông đã cất tiếng nói.

Đạo diễn treo khung từng hình ảnh trong phim với những góc quay "lười" dịch chuyển. Mike Leigh chơi đùa với ánh sáng trong phim như Turner rèn giũa ánh sáng trên tranh. 

Phương pháp làm phim này có thể khiến người xem rơi ngay vào bầu không khí nước Anh thuở đó và trải nghiệm được thế giới thẩm mỹ của Turner. 

Tương tự đạo diễn Miloš Forman từng sử dụng một thứ âm nhạc trầm và lắm bi sầu trong bộ phim Amadeus để kể về cuộc đời tai ương của Mozart.

Như Mozart chết với bản phác thảo nhạc trên tay, họa sĩ Turner cũng nhảy vọt xuống giường bệnh, băng ra đường để vẽ bất cứ khung cảnh nào cuốn lấy ông. 

Hay trước đó nguồn cơn của căn bệnh bắt đầu từ những chuyến đi tìm tư liệu "hành xác" của họa sĩ hoặc quái gở hơn, ông tự trói mình trên cột buồm trong dông bão để có cảm xúc vẽ con tàu đắm.

Turner đi thực tế liên tục, trong phim toàn cảnh ông đi đi lại lại, căn bệnh cũng chẳng ngăn được ông đứng dậy - Ảnh: IMDb

Đoạn cuối cuộc đời họa sĩ Turner, trong cái nhìn của Mike Leigh và có lẽ của người cùng thời, kỳ dị cũng có mà đau đáu với nghệ thuật cũng không ít.

Bươn chải qua cơn túng quẫn

Chân dung người vợ luôn bên Modigliani lúc khó khăn đã đi vào những tuyệt tác của ông - Ảnh: IMDb

Nếu liệt kê những tuyệt tác nghệ thuật có giá cao nhất thế giới, ắt phải kể tới tranh của Picasso, Van Gogh và Modigliani. Picasso và Van Gogh thì đại chúng đã quá tường tận, hàng loạt bộ phim xuất hiện liền nhau kể về cuộc đời hai ông, còn vị kia thì hoàn toàn ngược lại. 

Giới họa sĩ mê phong cách vẽ của Modigliani, khoái lối sống phóng túng của ông nhưng càng ngưỡng phục thì họ lại càng tiếc cho cuộc đời ông ngần ấy.

Nghệ thuật của Modigliani liên tục bị người đương thời khước từ. Không ai đồng cảm với Modigliani hơn nhà làm phim Jacques Becker với tác phẩm Montparnasse 19. 

Gương mặt thẫn thờ của họa sĩ Modigliani là lời cáo chung cho cuộc đời nghèo khó của ông - Ảnh: IMDb

Bộ phim mở màn bằng khung cảnh Paris với những quán rượu nơi họa sĩ Modigliani ngồi vẽ ký họa chân dung các vị khách để đổi lấy tiền uống rượu. Ít ai ưa tranh ông, những gương mặt dài lẩn khuất sau mảng màu u ám. Tuổi 30 của người nghệ sĩ nghèo là rượu và cơn đau liên miên.

Bộ phim nhắc lại một sự kiện đình đám năm 1917 ở triển lãm cá nhân duy nhất của Modigliani, những bức tranh khỏa thân của ông đã bị cấm trưng bày vì "quá khiêu khích" cộng đồng. 

Ngày nay một trong những bức tranh ấy, Reclining Nude, có giá lên đến 170 triệu đô. Đạo diễn Jacques Becker đã vạch trần những tay môi giới "kền kền" chỉ lăm le nghệ sĩ chết đi để đẩy giá tranh mặc cho tác phẩm có vĩ đại đến đâu chăng nữa.

Modigliani qua đời vì kiệt sức và bệnh tật, còn bộ phim Montparnasse 19 kết thúc bằng khung cảnh người ta chiếm đoạt lấy tranh ông.

Séraphine học vẽ từ mặc khải của “Đức Mẹ” - bà nói thế, với bố cục và màu sắc không tuân theo bất cứ quy tắc nào. Bà vẽ gần như không ngừng nghỉ, bất kể người đời có công nhận hay không - Ảnh: IMDb

Những ngày cuối cùng, không còn đủ tỉnh táo để vẽ tranh nhưng Séraphine vẫn bắc chiếc ghế nhỏ ra sân để nhìn ngắm thiên nhiên, thứ duy nhất có thể cứu rỗi bà - Ảnh: IMDb

Love, Death + Robots và ma lực của phim ngắn

TTO - Cây bút điện ảnh Mike Jones từng viết: "Phim ngắn đã chết". Điều này không đúng với Love, Death + Robots mùa 3 - loạt phim ngắn tạo nên cơn sốt toàn cầu.