Phóng to

Một tượng đài bóng đá

Thứ bóng đá như chúng ta đang xem vào mùa Euro 2008 này có thể được coi là hoàn thiện từ năm 1863, khi luật chơi bóng đá chính thức ra đời tại Anh cùng với tổ chức liên đoàn bóng đá đầu tiên trên thế giới, nhưng các họa sĩ Pháp lại là những người đầu tiên vẽ môn thể thao này.

Henri Rousseau (1884-1910), họa sĩ lừng danh của thời hậu Ấn tượng Pháp với những tác phẩm thơ ngây, trong đó có bức Những cầu thủ bóng đá (Les footballeurs) được Henri Rousseau vẽ năm 1908, chỉ hai năm trước khi ông lìa đời, nhưng trông tranh thì có vẻ Rousseau đã vẽ môn bóng bầu dục đúng hơn là bóng đá. Tương tự là bức tranh cùng tên của họa sĩ lập thể Albert Gleizes (1881-1953), được vẽ năm 1912 hoặc 1913.

Phóng to
Cầu thủ Van Gogh - tranh của Steve Kaufman (Mỹ)	Tranh tường của Susan Angell

Trong cả hai tác phẩm nói trên, các vận động viên đều dùng tay trên sân bóng. Phải chăng cả Rousseau và Gleizes đều nhầm lẫn giữa bóng đá và bóng bầu dục? Thật ra, bóng đá tại Pháp trước Thế chiến I đang phải cạnh tranh ráo riết với môn bóng bầu dục đã phổ biến từ trước, và không riêng gì Pháp mà ở nhiều nước khác vào thời gian đó, ranh giới về luật chơi của hai môn bóng đá và bóng bầu dục không rõ ràng lắm. Nên đúng là Henri Rousseau và Albert Gleizes đã không không nhầm lẫn khi đặt tên tranh, như giải thích của tác giả David Golblatt trong cuốn sách có tựa Quả bóng tròn (The Ball is Round) nói về lịch sử của môn bóng đá hiện đại. Trong sách, thậm chí Goldblatt còn viết rằng “nhiều đội thường chọn cách chơi với cả hai luật chơi (bóng đá lẫn bóng bầu dục) trong một trận cầu”.

Phóng to
Tranh của Kopt Arbeit (Đức)	Tranh của Tom Roberts, họa sĩ Úc nổi tiếng

Nhưng chỉ 10 năm sau khi bức tranh của Henri Rousseau được sáng tác, họa sĩ Pháp lừng danh André Lhote (1885-1962) cũng vẽ bức Những cầu thủ bóng đá, lúc này thì đúng là André Lhote đã thể hiện những cầu thủ của môn thể thao vua, khi mà các cầu thủ chỉ dùng chân trên sân cỏ - ngoại trừ thủ môn và trường hợp ném biên. Đúng là chỉ một năm sau khi Thế chiến I nổ ra, đã có sự phân định rõ ràng về luật chơi của môn bóng đá khi mà “bóng đá đã thống trị sân cỏ và có một vị trí quan trọng trong nền văn hóa nước Pháp” như David Goldblatt nhận định trong cuốn sách của ông. Và như vậy, cả ba bức tranh cùng tên của ba tài năng hội họa Pháp chỉ minh chứng cho sự biến chuyển về luật chơi của môn thể thao có lẽ phổ thông nhất tại Pháp cũng như toàn thế giới ngày nay.

Phóng to
Những con sư tử Anh (David Beckham, Frank Lampard, Michael Owen, Wayne Rooney, Joe Cole, Steven Gerrard) - tranh của Darren Baker	Cầu thủ bóng đá ở chiều thứ tư - Malevich

Một tác giả lớn của hội họa hiện đại Nga là Kazimir Malevich (1878-1935), người khai sáng trào lưu Tối thượng (Suprematism), đã vẽ một tác phẩm có tên Cầu thủ bóng đá ở chiều thứ tư (chiều thời gian - NV) vào năm 1915, hiện tranh được bày tại bảo tàng Stedelijk ở Amsterdam, Hà Lan. Điều đó càng khẳng định các nhà tạo hình đã không thờ ơ với một môn chơi đang dần chiếm lĩnh công chúng.

Phóng to
Tác phẩm điêu khắc của Prince Monyo Mihailescu-Masturel(Rumani)	Bóng đá - tranh của Paula (Costa Rica)

Với nhiều họa sĩ đương đại - cũng là những fan cuồng nhiệt của bóng đá - trong tranh của họ không chỉ là những cảm xúc, mê say được thăng hoa thành sắc màu mà chính các cầu thủ lừng lẫy, những huyền thoại bóng đá xưa và nay đã được đưa lên khung vải. Nhiều nhà điêu khắc cũng đã thể hiện các tác phẩm với chủ đề này.

Phóng to
Những cầu thủ bóng đá - tranh của Henri Rousseau, Andre Lhote, Albert Gleizes (Từ trái sang)

Nhân mùa Euro 2008, chúng tôi giới thiệu một số tác phẩm mỹ thuật về bóng đá.