Béo phì và bệnh hen

Ảnh minh họa. Nguồn: healthvigil.com

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa béo phì là tình trạng tích lũy mỡ quá mức và không bình thường tại một vùng cơ thể hay toàn thân gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Béo phì là tình trạng bệnh lý có nguyên nhân dinh dưỡng.

Hiện nay trên thế giới tình trạng béo phì ngày càng gia tăng đang là mối quan tâm lớn cho các nhà chuyên môn vì những hậu quả nghiêm trọng của nó đối với sức khỏe. Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh và gây những biến chứng nghiêm trọng như:

- Tăng huyết áp.

- Bệnh mạch vành.

- Đái tháo đường type 2.

- Ung thư ( tử cung, vú, đại tràng, trực tràng,…).

- Rối lọan mỡ máu (hạ HDL cholesterol, tăng triglycerides trong máu).

- Xơ mỡ động mạch.

- Đột quỵ.

- Bệnh gan mật: Gan nhiễm mỡ, sỏi mật.

- Viêm xương khớp thường gặp nhất ở gối, háng, thắt lưng.

- Ngưng thở khi ngủ (sleep apnea).

- Bệnh phụ khoa (rối lọan kinh nguyệt, vô sinh) đái tháo đường khi sanh…

Ngoài ra, béo phì còn gây tác động xấu lên bệnh hen. Các nghiên cứu gần đây ở Mỹ cho thấy những người béo phì bị hen thì khó kiểm soát triệu chứng hen, chất lượng sống thấp hơn và phải nhập viện 5 lần nhiều hơn bệnh nhân hen không béo phì. Trong số những trường hợp hen phải nằm cấp cứu thì hết ¾ là người béo phì. Các nghiên cứu cũng nhận thấy các bệnh nhân béo phì có triệu chứng cải thiện rõ rệt khi giảm cân, ít phải dùng thuốc hơn, ít nhập viện hơn và chức năng hô hấp cũng tốt hơn. Như vậy có sự liên hệ trực tiếp giữa béo phì và bệnh hen.

Để giải thích cơ chế béo phì làm nặng triệu chứng hen như thế nào, người ta đưa ra những giả thuyết sau:

Ảnh hưởng lên chức năng hô hấp: Sự gia tăng khối lượng mỡ ở thành ngực và bụng làm giảm tính đàn hồi của thành ngực và phổi, làm giảm dung lượng cặn cơ năng, giảm thể tích dự trữ thở ra (ERV) và các cơ trơn bao quanh phế quản trở nên ngắn đi.

Người béo phì thường thở nhanh hơn nên thể tích khí lưu thông cũng nhỏ lại, vì luồng khí lưu thông nhanh nên làm tăng tính đáp ứng của đường thở.

Trong cơn hen, bẫy khí ở người béo phì tăng nhiều hơn so với người không béo phì.

Béo phì còn ảnh hưởng lên sự phát triển của phổi và đường thở. Ở trẻ béo phì phổi kém phát triển nên nhỏ hơn phổi của trẻ bình thường và chức năng hô hấp kém hơn.

Tăng phản ứng viêm: Ở người béo phì có hiện tượng viêm hệ thống mức độ thấp ngay cả khi không có yếu tố kích phát gây viêm. Tình trạng viêm nầy đặc trưng bởi sự xuất hiện của các bạch cầu, thụ thể cytokine, và chemokine trong máu. Hiện tượng viêm nầy có nguồn gốc từ mô mỡ, những bệnh thường gặp ở người béo phì như đái tháo đường type 2, xơ vữa động mạch cũng liên quan đến tình trạng viêm hệ thống nầy.

Mô mỡ cũng chứa leptin, adiponectin, plasminogen activator inhibitor-1 là những chất đều góp phần vào sự tăng tính đáp ứng của đường thở. Thực nghiệm cho thấy leptin có thể kích thích hoạt động của các tế bào nuôi (mast cell) do đó làm tăng tính đáp ứng của đường thở đối với các chất gây dị ứng.

Mặc dù còn nhiều tranh cãi về các cơ chế trên, nhưng hầu hết các nhà chuyên môn đều thừa nhận những người béo phì khi giảm cân, các triệu chứng của bệnh hen sẽ cải thiện rõ rệt, nhu cầu dùng thuốc ít đi, chất lượng sống tốt hơn, và chức năng hô hấp cũng được cải thiện . Vì vậy giảm cân phải được xem là một phần trong kế họach kiểm soát hen. Vấn đề ở đây là tập luyện cũng có thể kích phát cơn hen, đó cũng là lý do khiến người bệnh ngại tập luyện nên càng làm béo phì tăng lên. Do đó bác sĩ cần phải hướng dẫn kỹ cho người bệnh biết cách ngăn chận và cách xử trí cơn hen khi tập luyện và chế độ tập phù hợp với người bệnh.