Bé Lan Anh trong vòng tay cha mẹ nuôi dưỡng bé từ lúc mới chào đời - Ảnh: Bùi Liêm

Câu chuyện bị trao nhầm con hơn 3 năm qua ở Bình Phước (Tuổi Trẻ ngày 15-7) đang dẫn đến một vấn đề rất khó ứng xử về tình cảm: Có nên vội vàng trả các cháu bé bị nhầm về cho cha mẹ ruột, rồi cả 2 gia đình cha mẹ ruột, cha mẹ nuôi trẻ và nhất là cả 2 đứa trẻ ấy đều gặp cú sốc tâm lý?

Có cú sốc tâm lý?

Theo ông Nguyễn Huy Quang, vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, về pháp lý khi đã có kết quả xét nghiệm ADN xác định cha mẹ ruột thì rất dễ xử lý, các gia đình có thể ra cơ quan hộ tịch, đổi lại họ tên cho người/trẻ bị nhầm...

Tuy nhiên vấn đề quan trọng là trẻ bị trao nhầm có chấp nhận cha mẹ mới và ngược lại, người cha, mẹ có chấp nhận đứa con mới mà thực tế đó mới là con ruột của mình? Vì lối sống, thói quen, cách nuôi dạy ở mỗi gia đình khác nhau, và nhất là câu chuyện tình cảm trong câu chuyện này.

Trẻ thơ không biết thế nào là huyết thống, ngay từ khi bé cất tiếng khóc chào đời, bé chỉ biết mẹ là người cho bé bú, chăm bé mỗi ngày.

Bé sẽ cất tiếng gọi "mẹ" với người đã chăm bẵm bé từ thuở lọt lòng như một phản xạ của bản năng và tiếng nói ấy theo thời gian sẽ là nhận thức về tình thương yêu của mẹ dành cho bé.

Những kỷ niệm, tình cảm mơ hồ của bé chỉ biết đến gia đình ấy, những người thân quen ấy và không dễ gì thay đổi nhanh chóng bằng cách trao ngay bé cho một cặp cha mẹ mới, dù đó mới là cha mẹ thật sự.

Nhân đôi cha mẹ

Chia sẻ xung quanh câu chuyện trao nhầm con 3 năm tại Bình Phước, ThS tâm lý lâm sàng Vũ Cẩm Vân cũng chia sẻ: Trong cuộc chiến giành lại con này, bản thân cha mẹ cũng là người tổn thương tâm lý khi phải chia xa đứa con mình dưỡng nuôi trong suốt hơn ba năm đầu đời.

Tuy nhiên, hậu quả nặng nề nhất lại là những đứa trẻ. Đối với một đứa trẻ 3 tuổi, trẻ đủ nhận thức được về cha mẹ, đã biết ai là người chăm lo, gần gũi mình nhất và mình có thể đặt trọn vẹn tình cảm, trao niềm tin vào người ấy.

Sự tách rời đột ngột với người trực tiếp chăm sóc khiến trẻ có nguy cơ rối loạn gắn bó nếu trẻ chưa được chuẩn bị tâm lý sẵn sàng để đón nhận việc này.

Việc chia cắt bất ngờ với người thân yêu luôn bên trẻ mỗi ngày là sang chấn tâm lý lớn lao, nó không chỉ gây cho trẻ sự hụt hẫng, đau khổ, sự bất an, sợ hãi ở thời điểm hiện tại mà còn kéo theo rối nhiễu tâm lý khác: rối loạn về ăn uống, rối loạn giấc ngủ, rối loạn hành vi, ứng xử, trầm cảm... và có thể kéo dài đến suốt những năm tháng sau này.

Chính vì vậy, ThS Vân cho rằng với tình cảm yêu thương đang dành cho các con, cả hai bên cha mẹ cần cho con có thời gian thích nghi với sự thay đổi, đồng thời họ cũng cần có thời gian thích ứng, chuẩn bị tâm lý.

Họ đều đã yêu thương đứa con không phải do mình sinh ra, vì vậy nên giải quyết vấn đề bằng tình cảm yêu thương và dựa trên quyền lợi của con. Cả hai bên có thể giữ mối quan hệ qua lại giữa hai gia đình để các con quen dần môi trường mới, dần dần hình thành tình cảm yêu thương với cha mẹ ruột và sau đó đến thời điểm thích hợp sẽ quyết định thời gian trao đổi con.

Thời gian thích nghi này nhanh hay chậm còn tùy thuộc vào mỗi đứa trẻ, tùy vào sự yêu thương, gắn kết... Điều quan trọng nhất vẫn là việc cha mẹ tiếp tục tạo điều kiện để trẻ lớn lên trong tình cảm yêu thương, giúp trẻ an tâm, tin tưởng để dần quen với môi trường mới, xây dựng mối quan hệ tình cảm mới. Sẽ càng tốt hơn nữa nếu những đứa trẻ được cha mẹ hai bên tạo điều kiện gần gũi và thân thiết như chị em ruột.

Bên cạnh đó, cả hai bên cha mẹ cũng cần lưu ý đến việc trao đổi, chia sẻ cùng những thành viên khác trong gia đình để có cách ứng xử phù hợp và không gây thêm những tổn thương cho trẻ.

Cùng quan điểm này, thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến chia sẻ: “Nếu hai gia đình đi lại gần gũi, quan tâm lẫn nhau để hai bé có cơ hội gặp và sống cùng cha mẹ ruột, tạo điều kiện cho các bé gắn bó với gia đình ruột thịt thì mới có thể giảm được những lo lắng ban đầu của cả con và cha mẹ ruột.

Khi ấy tùy từng điều kiện thì các gia đình đón con về và còn gì tốt hơn khi các bé sẽ có 2 gia đình cùng thương yêu, và mỗi gia đình sẽ có 2 đứa con cùng độ tuổi ấy, cùng sinh ra vào ngày tháng ấy và cùng yêu thương nhau”.