Cơ quan thẩm tra không đồng ý tăng tuổi nghỉ hưuQuốc hội họp tuần thứ 2: 12 luật và 1 nghị quyếtThực hiện cân bằng quỹ bảo hiểm xã hội

Ông Bùi Sỹ Lợi - Ảnh: Lê Kiên

* Đâu là áp lực buộc Chính phủ phải đề xuất tăng tuổi hưu, thưa ông?

- Mấu chốt của đề xuất này là nguy cơ mất cân bằng mà nhiều người gọi là vỡ quỹ BHXH. So với nhiều nước, lao động VN có thời gian lao động rất ngắn, mức đóng BHXH rất thấp, trong khi công thức tính lương hưu lại dựa trên mức đóng BHXH 5-10 năm cuối tối đa 70% là rất cao (tuy nhiên mức lương tuyệt đối thực hưởng vẫn thấp so với nhu cầu). VN hiện đang có hơn 2,5 triệu người nghỉ hưu, bình quân tuổi nghỉ hưu hiện tại của người VN mới hơn 54 tuổi.

Nếu tính lao động nam về hưu ở tuổi 60 thì số năm hưởng lương hưu trung bình cho đến khi chết là 18 năm 1 tháng, với nữ nếu tính 55 tuổi nghỉ hưu thì thời gian hưởng trung bình là 24 năm 6 tháng. Toàn bộ thời gian đóng BHXH của người lao động không đủ cho họ nhận lương hưu với thời gian như trên, Nhà nước đang phải bảo trợ thêm. Vì vậy, các tổ chức lao động quốc tế đã tính toán và dự báo VN sẽ đạt cân bằng quỹ BHXH năm 2021 và mất cân đối quỹ, không đảm bảo khả năng chi trả năm 2034. Việc kéo dài tuổi nghỉ hưu là một giải pháp quan trọng để tránh nguy cơ vỡ quỹ.

* Nhưng nâng tuổi nghỉ hưu không phải là giải pháp duy nhất?

- Đúng vậy, nếu tuân thủ đúng pháp luật thì hiện nay hơn 16 triệu lao động có quan hệ lao động phải tham gia đầy đủ BHXH, nhưng chúng ta mới thu BHXH được có 10,9 triệu người, tức còn tới gần 30% số lao động thuộc diện BHXH bắt buộc vẫn chưa đóng BHXH. Theo dự kiến của Tổng liên đoàn Lao động VN, mỗi năm đang thất thu khoảng 50.000 tỉ đồng.

Một vấn đề khác là tiền lương để đóng BHXH của lao động khu vực sản xuất mới đóng bằng khoảng 50% tiền lương thực hưởng của người lao động. Nếu đóng đủ thì mỗi năm quỹ BHXH phải được bổ sung khoảng 20.000-30.000 tỉ đồng nữa. Tức là nếu chúng ta thu đủ, chủ sử dụng lao động thực hiện đúng quy định của pháp luật thì mỗi năm quỹ BHXH sẽ thu thêm được khoảng 80.000 tỉ đồng, đây không phải là số nhỏ. Điều này cũng có nghĩa là quỹ sẽ chưa thể vỡ vào năm 2034.

Tất nhiên, theo tờ trình của Chính phủ và phân tích của nhiều chuyên gia thì chúng ta không thể không tính toán đến việc nâng tuổi hưu, bởi đây cũng là xu hướng chung của thế giới. Có điều cần phải làm rõ là tại sao Chính phủ lại đề nghị nâng tuổi hưu của công chức, viên chức theo lộ trình là cứ một năm tăng bốn tháng để đến năm 2022 thì tuổi nghỉ hưu của nữ là 60, nam là 62. Và lộ trình của lao động khu vực sản xuất đến năm 2032 thì nam 62, nữ 60. Câu hỏi đặt ra là trong điều kiện lao động như tôi vừa đề cập ở trên thì người lao động có đủ sức để làm việc đến độ tuổi ấy hay không?

* Cá nhân ông đề xuất như thế nào?

- Ủy ban Về các vấn đề xã hội đã có ý kiến và quan điểm cá nhân tôi còn rất băn khoăn với phương án nâng tuổi hưu theo lộ trình Chính phủ đề xuất. Trước mắt, Chính phủ cần thực hiện theo quy định tại khoản 3 điều 187 Bộ luật lao động cho nhóm cán bộ quản lý, cán bộ có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao kéo dài tuổi nghỉ hưu thêm năm năm nữa để làm thí điểm. Sau đó, chúng ta sẽ tổng kết, đánh giá mọi mặt, từ sức khỏe người lao động đến khả năng cân đối quỹ và sẽ từng bước nâng tuổi nghỉ hưu đối với các nhóm lao động có điều kiện lao động thuận lợi hơn.

Cuối cùng, mới nâng tuổi nghỉ hưu của người lao động trong khu vực sản xuất kinh doanh. Còn lại, đối với những người lao động bị suy giảm khả năng lao động; làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm việc ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo vẫn thực hiện giảm tuổi nghỉ hưu theo quy định tại khoản 2, điều 187 Bộ luật lao động 2012.