Xe buýt hiện là phương tiện giao thông công cộng chủ yếu ở TP.HCM nhưng được cho là chưa đáp ứng nhu cầu của người dân - Ảnh: T.T.D.

Ông Chung nói: Những giải pháp này được chắt lọc từ rất nhiều nghiên cứu trước đây. Sở đưa ra các đề xuất, báo cáo, chưa nêu rõ cụ thể những việc phải thực hiện và lộ trình ra sao, hay nói cách khác, đây mới chỉ là các giải pháp tính quy hoạch.

* Thưa ông, hạn chế xe cá nhân là mục tiêu lâu dài, dù thế nào cũng phải thực hiện điều này...

- Việc hạn chế xe cá nhân hiện nay cả thế giới đều làm. Ở các đô thị lớn, đến một lúc nào đó sẽ đạt ngưỡng, không thể cứ để xe cá nhân nảy nở, mà cần phát triển các loại xe có sức chở lớn để phục vụ nhu cầu đi lại của người dân. Điều mà chúng ta cần đặt vấn đề là xe công cộng đã quá tải chưa, nếu chưa thì phải làm rõ nguyên nhân tại sao người dân chưa chọn loại xe này để đi lại.

Tôi đánh giá ở TP.HCM, các loại hình vận tải hành khách công cộng chưa đáp ứng được nhu cầu đi lại của người dân cả ở khía cạnh tạo điều kiện thuận lợi và bố trí tuyến phủ khắp các địa bàn bằng các hình thức khác nhau như tàu điện ngầm, xe buýt nhanh có sức chở lớn... Điều đó khiến người dân phải sử dụng xe cá nhân, chủ yếu là xe máy hai bánh.

* Một trong những điều mấu chốt là phải đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, không chỉ tiện lợi mà chi phí phải phù hợp. Với thực tế của TP.HCM hiện nay, lời giải nào cho vấn đề này?

- Việc hạn chế xe cá nhân, khuyến khích đi lại bằng xe công cộng có nhiều hình thức khác nhau, cả giải pháp kinh tế, tuyên truyền vận động và biện pháp hành chính. Không phải đặt nặng mặt nào thì sẽ mang lại sự thành công.

Theo tôi, cần có những giải pháp thích hợp, ví dụ như quy định xe chạy ngày chẵn, ngày lẻ; hay có thể đánh mạnh vào chi phí sử dụng xe cá nhân, nhưng ngược lại cần trợ giá nhiều hơn nữa cho các hoạt động vận chuyển hành khách công cộng...

Trong xây dựng các chính sách, chúng tôi cũng luôn đặt sự quan tâm vào nhóm dân cư có thu nhập thấp, trước mắt cần hỗ trợ học sinh, sinh viên, công nhân, người lao động, dần dần sẽ tính toán hỗ trợ người nghỉ hưu, cán bộ, công chức, viên chức...

Khi điều kiện kinh tế - xã hội cho phép sẽ tiến tới mỗi nhóm dân cư khi đi xe công cộng đều có những hỗ trợ ở mức độ phù hợp.

Đi đôi với việc hỗ trợ là siết chặt các biện pháp chế tài như cấm đậu xe ở lòng đường, lề đường, buộc phải đưa vào đậu ở các bãi xe có thu phí...

Tôi cho rằng cần kết hợp các giải pháp kinh tế, hành chính, khuyến khích... mới có thể thành công. Kinh nghiệm của một số quốc gia đi trước không thể bỏ qua, nhưng không rập khuôn mà tùy theo điều kiện và tập quán của người dân mình để nghiên cứu áp dụng ở giai đoạn nào phù hợp. Đây là bài toán khó của ngành giao thông TP.

Ông Nguyễn Thành Chung - Ảnh: Q.ĐỊNH

* Nhưng người dân đang cần thông tin công bố rõ lộ trình, các biện pháp sẽ thực hiện tương ứng với lộ trình. Trong thời gian tới, ngành GTVT TP có thể đáp ứng nhu cầu này?

- Điều tốt nhất cho mọi chính sách là được người dân thảo luận, đồng thời phải công khai. Trong khi vận động người dân đồng thuận thực hiện mà không công khai rõ ràng thì làm sao vận động.

Như tôi đã nói, những dự định hiện nay là trong phạm vi của đề án quy hoạch, còn việc thời điểm nào hạn chế (hoặc cấm cục bộ) xe cá nhân và hạn chế như bằng các biện pháp gì, cần có lộ trình và phải được nghiên cứu chu đáo.

Dự kiến từ đây đến cuối tháng 1-2015 sẽ tổ chức hội thảo lấy ý kiến của nhiều nhà khoa học, nhà chuyên môn, lắng nghe dư luận, ý kiến nhân dân... xung quanh vấn đề này.

Trên cơ sở đó sẽ đánh giá thật sát tình hình, báo cáo đề cương cho UBND TP. Khi được UBND TP chấp nhận, chúng tôi sẽ phối hợp nghiên cứu hoàn chỉnh đề án để trình cấp thẩm quyền.

Bài toán giao thông ở TP được nghiên cứu nhiều, chúng tôi đang kế thừa để tiếp tục thực hiện. Tuy nhiên, việc thực hiện các quy hoạch liên quan đang chậm so với mục tiêu đặt ra do nguồn lực còn hạn chế.

* Nhiều ý kiến cho rằng giải pháp thân thiện là nâng khả năng đáp ứng, sự tiện lợi của xe công cộng. Các biện pháp “sốc” như cấm, hạn chế hay tăng các thứ phí, thuế chưa chắc đạt hiệu quả?

- Cần xác định trong xã hội của chúng ta nhóm dân cư nào chiếm đa số. Hiện nay dân nghèo, dân có thu nhập trung bình, thu nhập thấp là nhóm dân cư lớn.

Việc dùng các biện pháp kinh tế hay các chế tài cứng, kể cả ở nước ngoài, người ta thường áp dụng cho nhóm dân cư có điều kiện về kinh tế.

Chúng ta phân tích các điều kiện kinh tế - xã hội, dân cư rồi sẽ chọn biện pháp áp dụng phù hợp với nhóm dân cư chiếm đa số. Đừng dùng một biện pháp nào đó cho nhóm dân cư có điều kiện về kinh tế mà ảnh hưởng lớn đến nhóm dân cư còn lại đều không nên.

* Nếu hạn chế xe cá nhân vào giai đoạn này hay trong vài năm tới sẽ chạm vào số đông...?

- Cái này như một bài toán của kinh tế thị trường, không thể như thời bao cấp, đưa ra mệnh lệnh mà không quan tâm đúng mức đến cân đối cung - cầu, tức là nếu hạn chế xe cá nhân thì nhu cầu đi xe công cộng sẽ nhiều hơn.

Do đó, phương tiện đáp ứng (xe công cộng) phải đi trước, sẽ kéo theo người dân tự giác nhiều hơn, không phải cấm (hạn chế) xe cá nhân trước rồi mới phát triển xe công cộng để đáp ứng nhu cầu đi lại.

Hiện giao thông công của TP chúng ta chủ yếu là xe buýt, nhưng tôi khẳng định chất lượng xe buýt chưa đáp ứng được kỳ vọng của người dân. Cần nâng chất lượng, khả năng phục vụ của loại xe này lên trước, để người dân coi đây là phương tiện đi lại thân thiện. Điều quan trọng lớn hơn là bài toán quy hoạch đô thị.

Ở nhiều nước tổ chức giao thông công cộng rất thuận lợi vì chỗ ở, chỗ làm việc, chỗ buôn bán rất rõ ràng, còn ở mình làm kinh tế ngay trong căn hộ.