Mặc dù kỹ thuật chỉnh nha ngày càng hiện đại, vật liệu và khí cụ không ngừng được cải tiến, nhưng tỉ lệ sâu răng và tổn thương sâu răng giai đoạn sớm trong quá trình chỉnh nha vẫn ở mức cao.

Nhiều nghiên cứu cho thấy tỉ lệ xuất hiện tổn thương đốm trắng quanh mắc cài dao động 40-60%, đặc biệt phổ biến trong điều trị chỉnh nha cố định. Các tổn thương này thường xuất hiện sớm, chỉ sau vài tháng điều trị, thường sau 6 tháng bắt đầu điều trị nhưng lại khó phát hiện bằng mắt thường nếu không được thăm khám kỹ, hoặc sử dụng các phương tiện hỗ trợ chẩn đoán.

Trên lâm sàng, không ít trường hợp sau khi tháo niềng mới phát hiện rõ các đốm trắng, gây ảnh hưởng thẩm mỹ và làm giảm giá trị kết quả chỉnh nha.

Nhiều trường hợp kết quả chỉnh nha tốt, khớp cắn tốt, răng đều đặn nhưng men răng bị mất khoáng, có các đốm trắng hay còn gọi là sâu răng giai đoạn sớm. Bên cạnh sâu răng, viêm lợi cũng là tình trạng hay gặp ở bệnh nhân đang chỉnh nha.

Phòng sâu răng trong quá trình chỉnh nha

Sâu răng ở bệnh nhân chỉnh nha không phải là hệ quả tất yếu của khí cụ chỉnh nha, mà là kết quả của việc vệ sinh răng miệng không đúng cách, không thay đổi các thói quen xấu có nguy cơ sâu răng cao như ăn vặt, nước uống có gas…

- Nguyên nhân cơ học

Mắc cài, dây cung, chun buộc... tạo ra nhiều vùng lưu giữ mảng bám, đặc biệt ở cổ răng, xung quanh mắc cài. Những vùng này rất khó làm sạch bằng các phương pháp vệ sinh thông thường, nhất là ở trẻ em và bệnh nhân hợp tác kém. 

Đối với khay chỉnh nha trong suốt, mặc dù dễ tháo lắp, nhưng nếu bệnh nhân đeo khay khi ăn hoặc uống đồ ngọt liên tục, môi trường kín dưới khay lại trở thành yếu tố thuận lợi cho sâu răng.

- Nguyên nhân sinh học

Khi đeo các khí cụ chỉnh nha, môi trường miệng và hệ vi khuẩn có sự thay đổi. Nhiều nghiên cứu cho thấy sự gia tăng của các vi khuẩn sinh acid như Streptococcus mutans và Lactobacillus trong quá trình chỉnh nha cố định. 

Đồng thời pH mảng bám giảm, quá trình mất khoáng men răng diễn ra nhanh hơn, dẫn đến hình thành tổn thương sâu răng giai đoạn sớm quanh mắc cài.

- Nguyên nhân hành vi

Đây là nguyên nhân quan trọng nhất nhưng lại thường bị xem nhẹ. Nhiều bệnh nhân không chải răng đúng cách hoặc không đủ thời gian. Không sử dụng các phương tiện hỗ trợ như chỉ tơ nha khoa, bàn chải kẽ, có thói quen ăn vặt nhiều lần trong ngày, sử dụng đồ uống có đường và acid hoặc không tuân thủ theo các hướng dẫn dự phòng của bác sĩ.

Ở trẻ em, hành vi này còn phụ thuộc nhiều vào sự giám sát và hợp tác của gia đình. Do đó sâu răng trong chỉnh nha thực chất không chỉ là vấn đề của kỹ thuật chỉnh nha, mà là vấn đề quản lý hành vi và thói quen sinh hoạt.

- Cách dự phòng sâu răng ở bệnh nhân chỉnh nha

Dự phòng sâu răng trong chỉnh nha cần được thực hiện một cách chủ động, liên tục và cá thể hóa theo nguy cơ sâu răng, thay vì áp dụng một quy trình chung cho tất cả bệnh nhân.

Trong đó trước điều trị chỉnh nha, cần đánh giá nguy cơ sâu răng một cách hệ thống. Điều trị triệt để các răng sâu, tổn thương men và viêm lợi. Tái giáo dục vệ sinh răng miệng cho bệnh nhân và gia đình. Chỉ bắt đầu chỉnh nha khi người bệnh biết cách kiểm soát mảng bám tốt.

Việc bỏ qua giai đoạn này là một trong những sai lầm thường gặp, làm tăng nguy cơ sâu răng trong suốt quá trình chỉnh nha.

Trong quá trình chỉnh nha, cần kết hợp đồng bộ các biện pháp như kiểm soát mảng bám: hướng dẫn chải răng đúng kỹ thuật cho chỉnh nha, sử dụng bàn chải chuyên dụng, bàn chải kẽ, chỉ tơ nha khoa và máy tăm nước; sử dụng thuốc nhuộm mảng bám để giúp bệnh nhân hiểu rõ "thế nào là sạch". 

Bên cạnh đó, tái khoáng hóa men răng bằng sử dụng kem chải răng chứa fluor theo khuyến cáo của bác sĩ nha khoa, bôi véc ni fluor định kỳ; kết hợp các vật liệu tái khoáng ở bệnh nhân nguy cơ trung bình và cao. 

Điều cần chú ý, khi người bệnh đeo khí cụ chỉnh nha thì nguy cơ sâu răng tối thiểu là trung bình. Đặc biệt cần theo dõi và phát hiện sớm thông qua thăm khám định kỳ theo mức nguy cơ sâu răng, phát hiện sớm tổn thương đốm trắng để can thiệp kịp thời. 

Nha sĩ cũng cần tư vấn chế độ ăn giảm đường và acid, nhắc nhở bệnh nhân không ăn uống khi đang đeo khay chỉnh nha, tăng cường sự tham gia của phụ huynh trong giám sát vệ sinh răng miệng.

Sau khi tháo khí cụ, cần tiếp tục theo dõi, duy trì các biện pháp dự phòng và xử trí sớm các tổn thương men răng còn tồn tại, nhằm đảm bảo kết quả thẩm mỹ và sức khỏe răng miệng lâu dài.

Bác sĩ cảnh báo những đồ ăn dễ gây mòn răng

Mòn răng là vấn đề phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ trong chăm sóc răng miệng hằng ngày. Tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống do gây ê buốt, mất thẩm mỹ, giảm khả năng ăn nhai và gia tăng nguy cơ tổn thương răng.