Ở bảo tàng dưới chân cột cờ, từ mấy chục năm nay, khách tham quan sẽ thấy có một khẩu sơn pháo 75mm được trưng bày ở đó.

Và giờ đây tại Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, khẩu sơn pháo ấy được đặt ở một vị trí trang trọng. Đấy là khẩu sơn pháo của khẩu đội Phùng Văn Khầu đã tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ và lập công lớn trong trận tấn công cứ điểm E (cụm Dominique) gồm hai đỉnh đồi E1 và E2.

Truyền kỳ về những khẩu sơn pháo

Số tiền 35 tỉ đồng trong số 85 tỉ đồng mà nhân dân TP.HCM tặng cho Điện Biên dịp này sẽ được tôn tạo công trình đền thờ Bác Hồ và bảo tàng cựu chiến binh Việt Nam trên điểm đồi E2. Và phải đến được đây mới hiểu vì sao cụm cứ điểm E1, E2 lại chiếm một vị trí quan trọng như thế trong tâm thức những người lính Việt.

Chúng tôi có mặt ở cụm cứ điểm E1, E2 vào cuối tháng 3-2024. Cũng đúng vào những ngày này của 70 năm trước, ở đây được Pháp bố trí tiểu đoàn 3 lê dương thiện chiến để phòng ngự tuyến phía đông Điện Biên.

Cụm E như bức bình phong che chở cho tập đoàn cứ điểm ngăn chặn các hướng tấn công của quân đội Việt Nam, chính vì thế tiêu diệt cứ điểm E1 là nhiệm vụ được Bộ chỉ huy chiến dịch giao cho Tiểu đoàn 16 và Tiểu đoàn 428 (Trung đoàn 141, Đại đoàn 312).

Đúng 18 giờ chiều 30-3-1954, cuộc tấn công bắt đầu. Chỉ chưa đầy hai tiếng đồng hồ quyết chiến, cứ điểm này đã bị tiêu diệt.

Sau khi chiếm được E1, quân ta biến mỏm đồi này thành trận địa phòng ngự, được bố trí hai đại đội sơn pháo 75mm, hai đại đội súng cối 120mm, một đại đội súng cối 82mm. Một trong hai đại đội sơn pháo ấy chính là đại đội của Phùng Văn Khầu.

Từ ngày đầu chiến dịch, Phùng Văn Khầu và khẩu đội sơn pháo 75mm, thuộc đại đội sơn pháo 755 (Trung đoàn 675, Đại đoàn công pháo 351) được giao nhiệm vụ bắn khống chế hỏa lực địch trên đồi A1, chi viện cho bộ binh chiến đấu. 

Trận đánh diễn ra căng thẳng, ác liệt. Khẩu đội sơn pháo dưới sự chỉ huy của Phùng Văn Khầu đã phá hủy nhiều công sự, ụ súng, tiêu diệt sinh lực địch, tạo điều kiện cho bộ binh ta bao vây công kích và chiếm lĩnh trận địa.

Sau khi chiếm được cụm cứ điểm E và chuyển sang phòng ngự, suốt từ đêm 30-3-1954 cho đến đầu tháng 5-1954, hỏa lực bố trí trên cụm E hỗ trợ cho các mũi tấn công của quân ta vào tập đoàn cứ điểm.

Biết được lợi thế của cụm hỏa lực này, quân Pháp đã liên tục tấn công, có những đợt pháo của địch rót trúng trận địa, anh em người hy sinh người bị sức ép ngất đi, khẩu đội chỉ còn mình Khầu tỉnh dậy, vừa tiếp tục quan sát mục tiêu vừa tự làm pháo thủ ngắm bắn.

Chàng lính trẻ Phùng Văn Khầu của Điện Biên năm ấy đã được phong Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vào năm 1955 và đã đi suốt cuộc trường chinh của dân tộc, rời quân ngũ với quân hàm đại tá. Năm 2021, anh hùng Phùng Văn Khầu ra đi ở tuổi 92. Nhưng khẩu sơn pháo gắn liền chiến công của ông và đồng đội được gắn một tấm biển khắc trang trọng lịch sử và chiến công:

"Sơn pháo 75mm... của khẩu đội 1, Đại đội 755, Trung đoàn pháo binh 675, Đại đoàn công pháo 351 do đồng chí Phùng Văn Khầu làm khẩu đội trưởng tham gia chiến đấu và phòng ngự trên cao điểm đồi E từ ngày 30-3 - 7-5-1954.

Kết quả đã phá hủy 5 khẩu pháo 105mm của thực dân Pháp, bắn cháy một kho đạn của quân Pháp ở phân khu trung tâm Điện Biên Phủ, góp phần làm tê liệt toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ".

Từ nửa thế kỷ đến 70 năm...

Năm 2004, kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, Hội Cựu chiến binh (CCB) Việt Nam đã phát động CCB cả nước ủng hộ vật chất, tinh thần và các kỷ vật, tặng phẩm nhằm xây dựng Trung tâm văn hóa CCB Việt Nam trên đồi E2. 

Công trình Trung tâm văn hóa CCB Việt Nam ở Điện Biên Phủ ngoài không gian kiến trúc mang đậm văn hóa dân tộc, cũng là nơi trưng bày rất nhiều hiện vật liên quan đến Điện Biên Phủ và hành trình bảo vệ Tổ quốc của người lính Việt. CCB của mỗi tỉnh thành đều góp cho công trình này nhiều kỷ vật và tặng phẩm ý nghĩa.

Rất nhiều câu chuyện về "chia lửa" cho chiến trường Điện Biên năm 1954 được kể lại trong những tư liệu, hình ảnh. Ví như CCB Phú Yên tặng sơ đồ chiến dịch Át Lăng (Atlante) của Pháp nhằm bình định vùng giải phóng Liên khu 5 vào đầu năm 1954 đã bị quân dân Phú Yên đánh bại, góp phần tiêu hao sinh lực địch, khiến quân Pháp không thể tăng cường hỗ trợ cho chiến trường Điện Biên.

Hay CCB Hải Phòng tặng bức tranh tái hiện trận đánh sân bay Cát Bi vào tháng 3-1954, đánh sập cầu hàng không lớn nhất chi viện cho Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, phá hủy 59 máy bay và nhiều phương tiện chiến tranh của quân đội Pháp.

Có hàng trăm câu chuyện và hiện vật góp mặt trong không gian Trung tâm văn hóa CCB Việt Nam ở đây, tuy nhiên với tầm vóc, quy mô và ý nghĩa đặc biệt của chiến thắng Điện Biên Phủ, không gian văn hóa này cần được tôn tạo mở rộng với quy mô lớn hơn.

Và cùng với sự hỗ trợ 50 tỉ đồng giúp huyện Điện Biên Đông xóa "bản không điện", 35 tỉ đồng mà nhân dân TP.HCM hỗ trợ xây dựng đền thờ Bác Hồ và tôn tạo trung tâm văn hóa cựu chiến binh trên đồi E2 mang một ý nghĩa tinh thần to lớn.

Đón chúng tôi ngay trước tiền sảnh Trung tâm văn hóa CCB Việt Nam, anh Nguyễn Anh Đạo, giám đốc Ban quản lý di tích tỉnh Điện Biên, bày tỏ sự hồ hởi về dự án hỗ trợ của TP.HCM cho việc xây dựng đền thờ Bác Hồ và tôn tạo các công trình trên đồi E2, bởi sau 20 năm từ khi đưa vào hoạt động, do hạn chế về nguồn kinh phí để nâng cấp và tu bổ hằng năm nên đến nay Trung tâm văn hóa CCB Việt Nam đã có nhiều hạng mục xuống cấp, nội dung trưng bày tuy được huy động rộng khắp nhưng vẫn còn hạn chế.

Chính vì thế, việc hỗ trợ này của nhân dân TP.HCM sẽ tạo điều kiện chỉnh trang toàn bộ công trình, tạo điểm nhấn cho người dân địa phương cũng như du khách khi đến với điểm di tích E2 này.

Đặc biệt từ 20 năm qua, không gian trung tâm văn hóa có gian thờ kết hợp trưng bày về Chủ tịch Hồ Chí Minh, thì nay với nguồn kinh phí này, khu vực Trung tâm văn hóa CCB Việt Nam sẽ được cải tạo với lối đi xuyên tâm, cải tạo giao thông qua trục chính đạo và ngược lên sau giáp phía đỉnh đồi. Tại đây, Nhà tưởng niệm Bác Hồ sẽ được xây mới trên diện tích 160m2, thiết kế theo lối kiến trúc đình làng Bắc Bộ, trước nhà tưởng niệm là phương đình và nghi môn.

Công trình chỉ mới khởi động nhưng nhìn vào ba tấm pa nô cỡ lớn trình bày thiết kế chi tiết và mặt bằng được dựng trang nghiêm trước sân của trung tâm văn hóa cũng đủ cho du khách những ngày này về với Điện Biên Phủ hình dung ra diện mạo của công trình đền ơn đáp nghĩa này trong tương lai.

Một bệnh viện ở Mường Ảng, một điểm trường, một cây cầu của Sam Lang từ 10 năm trước đã phát huy hiệu quả với người dân Điện Biên, giờ đây thêm huyện Điện Biên Đông đạt chỉ tiêu 100% hộ dân có điện. 

Một điểm tựa tinh thần và giáo dục truyền thống được xây dựng trên đồi E2 không chỉ là tình cảm, đó còn là câu chuyện góp phần lan tỏa những giá trị mang dấu ấn Điện Biên với tinh thần Việt Nam "lừng lẫy năm châu" của 70 năm trước!

*************

Kỳ tới: Sáng điện ở Điện Biên Đông

Ân tình trên đất Điện Biên - Kỳ 1: Bệnh viện Mường Ảng - ân tình chảy mãi

Mảnh đất cuối trời Tây Bắc nước Việt gắn với chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy luôn là nơi để đồng bào cả nước trao gửi ân tình.