18/03/2011 07:31 GMT+7

Xét xử lưu động - cần nhìn nhận từ hai phía

Luật gia PHẠM THÁI QUÝ
Luật gia PHẠM THÁI QUÝ

TT - Thực tế cho thấy phần lớn các phiên tòa xử tại trụ sở tòa án thường vắng người, ngoài những người được tòa án triệu tập chỉ có thêm vài người nhà bị cáo, thậm chí có những phiên tòa chỉ có một mình bị cáo.

Trái lại, hầu hết những phiên tòa xử lưu động thì nhiều người không thể chen nổi vào hội trường xét xử, vì vậy nhiều nơi phải xử ngoài trời để mọi người đều được theo dõi phiên tòa. Thông qua việc theo dõi phiên tòa và kết quả xét xử, người dân có điều kiện tiếp thu, hiểu biết thêm các quy định của pháp luật. Do đó, không ai có thể phủ nhận tính hiệu quả của hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các phiên tòa xét xử lưu động.

Tuy nhiên, có nên tăng cường xét xử lưu động hay không là vấn đề cần được nghiên cứu, nhìn nhận một cách thấu đáo.

Pháp luật tố tụng hình sự, dân sự và hành chính đều không có quy định về việc xét xử lưu động. Tuy nhiên, để góp phần vào việc phổ biến, giáo dục pháp luật cho nhân dân, những năm qua ngành tòa án đã tăng cường việc đưa các vụ án (chủ yếu là án hình sự) xét xử lưu động tại các địa phương nơi bị cáo cư trú. Để khuyến khích việc thực hiện chủ trương đó, ngành tòa án đã lấy tỉ lệ các vụ án xét xử lưu động làm tiêu chí để bình xét thi đua khen thưởng hằng năm.

Nhìn từ góc độ lợi ích chung thì phiên tòa lưu động là cơ hội để trực tiếp chuyển tải các quy định của pháp luật đến với người dân; ngoài tác dụng phổ biến pháp luật còn có tác dụng cảnh báo, răn đe giáo dục chung đối với mọi người. Tuy nhiên, đối với bị cáo thì hầu như không ai mong muốn bị đưa đi xét xử tại nơi cư trú, nơi làm việc.

Như chúng ta biết, nhân dân ta sinh sống có tính cộng đồng rất cao (nhất là ở nông thôn), mỗi một ai đó khi bị mọi người xa lánh, tẩy chay là hình phạt còn nặng nề gấp bội lần so với hình phạt tù. Do đó, bị cáo bị đưa đi xét xử lưu động còn phải chịu thêm một hình phạt từ phía cộng đồng xã hội là sự lên án, xa lánh. Không chỉ một mình bị cáo mà ngay cả cha mẹ, vợ con, anh em của họ cũng có thể bị vạ lây bởi “hình phạt” này được tuyên từ phía cộng đồng dân cư.

Đối với những trường hợp phạm tội do lầm lỡ mà bị xét xử lưu động sẽ gây thêm mặc cảm từ bản thân bị cáo, là rào cản trong việc tái hòa nhập cộng đồng.

Là người từng công tác trong ngành tòa án, tham gia nhiều phiên tòa, tôi đã chứng kiến không ít trường hợp việc xét xử lưu động có tác dụng ngược. Đơn cử như TAND tỉnh Q mở phiên tòa lưu động xét xử bị cáo N.V.C. về tội giết người. Từ sáng sớm gia đình người bị hại đã huy động anh em, họ hàng người cờ, người kèn, trống để “đón” hội đồng xét xử và bị cáo. Khi kiểm sát viên luận tội đề nghị áp dụng hình phạt tử hình đối với bị cáo, phía gia đình người bị hại đồng loạt vỗ tay hưởng ứng, trái lại là tiếng khóc thảm thiết của gia đình bị cáo.

Khi luật sư bào chữa đề nghị áp dụng hình phạt tù liền bị kịch liệt phản đối và đe dọa luật sư. Thấy vậy, luật sư nhanh chóng kết thúc bào chữa và không tranh luận gì thêm trong khi hồ sơ vụ án có nhiều mâu thuẫn trong việc xác định độ tuổi của bị cáo (nếu bị cáo chưa thành niên sẽ không bị áp dụng hình phạt tử hình). Hay như vụ án hủy hoại tài sản do TAND huyện QT xét xử lưu động tại xã QK, trước bà con lối xóm, hai anh em bị cáo không những không hối cải mà còn ngang nhiên đe dọa sẽ trả thù gia đình bị hại.

Ngoài ra do quá nặng về mục đích răn đe, giáo dục chung nên khi xét xử lưu động bị cáo có lúc phải chịu hình phạt nặng hơn so với xử ở trụ sở tòa án. Mặt khác, việc xử lưu động thường tốn kém và muốn thể hiện sự thành công của phiên tòa trước dân chúng nên có tâm lý xét xử cho “xuôi chèo mát mái”, đôi khi đã cố tình bỏ qua các tình tiết mới phát sinh tại phiên tòa mà lẽ ra phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

Như vậy có thể thấy rằng việc xét xử lưu động đôi khi lợi bất cập hại. Trong điều kiện các phương tiện thông tin đại chúng phát triển nhanh và mạnh như hiện nay, có lẽ không nên xét xử lưu động mà cần khai thác lợi thế của các phương tiện thông tin để phổ biến, giáo dục pháp luật.

Luật gia PHẠM THÁI QUÝ
Trở thành người đầu tiên tặng sao cho bài viết 0 0 0
Bình luận (0)
thông tin tài khoản
Được quan tâm nhất Mới nhất Tặng sao cho thành viên