Phóng to

Bìa sách Việt sử địa dư

TT - Nhà nghiên cứu Trịnh Hữu Mùi đã phát hiện một cuốn sách quí của Phan Đình Phùng có tên Việt sử địa dư. Ông đã dịch và cuốn sách viết tay độc bản của lãnh tụ phong trào Cần vương vừa được Nhà xuất bản Nghệ An cùng với Trung tâm Văn hóa ngôn ngữ Đông Tây ấn hành.

Nghe đọc nội dung toàn bài:

CTV Tuổi Trẻ đã có cuộc trò chuyện ngắn với nhà nghiên cứu Trịnh Hữu Mùi:

* Ông phát hiện điều đặc biệt gì trong cuốn sách này?

- Ưu điểm nổi trội của Việt sử địa dư chính là việc chú giải về sự thay đổi của 631 địa danh trên toàn quốc, tính từ thời điểm dựng nước đến những năm cuối thế kỷ 18, thời mà Phan Đình Phùng sống. Phương pháp biên soạn cuốn sách rất đặc biệt.

Nếu các sách dư địa chí khác thường được biên soạn bám theo các chủ đề như thổ nhưỡng, khí hậu, đường sá, phong cảnh, sản vật, nhân vật thì cuốn Việt sử địa dư lại bám theo sự kiện lịch sử trên cơ sở hai cuốn Đại Việt sử ký và Khâm định Việt sử thông giám cương mục. Cụ thể là cuốn sách trích dẫn hoặc tóm tắt các sự kiện trong các bộ sử này theo trật tự thời gian liên quan đến địa danh dưới dạng một đoạn văn hoặc một câu văn rồi chú giải những địa danh đó thay đổi qua từng thời kỳ lịch sử của đất nước. Phương pháp này trước nay chưa ai làm.

* Phương pháp này nghe rất thú vị, nhưng liệu có giá trị khoa học không, có đáng tin cậy không?

- Chắc chắn có. Đây là một phương pháp chuyên ngành có giá trị. Thứ nhất, trước Phan Đình Phùng, Nguyễn Trãi cũng từng biên soạn một cuốn địa chí theo kiểu thế này, nhưng nói chung sơ sài. Phan Đình Phùng có thể đã kế thừa cách đó, phát triển xa hơn và chú giải được 631 địa danh nổi tiếng. Thứ hai, vì đi theo mạch thời gian mà người đọc sẽ biết được sự thay đổi địa danh qua từng thời kỳ.

Khi nghiên cứu lịch sử, các học giả gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm hiểu các địa danh, vì nó thay đổi qua các thời kỳ, cuốn sách của Phan Đình Phùng có thể hỗ trợ điều đó. Viện Nghiên cứu Hán Nôm cũng dự định biên soạn một cuốn sách công cụ chú giải các địa danh từ xưa cho đến thời hiện đại nhưng chưa thực hiện được. Thật sự giới nghiên cứu rất cần một cuốn sách như vậy để tra cứu.

Nhà sử học Chương Thâu cũng cảm thấy ngạc nhiên và thú vị với cuốn sách này nên ông đã viết lời dẫn cho cuốn sách rất chi tiết.

* Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của Việt sử địa dư?

- Cuốn sách cho ta hiểu thêm về một khía cạnh nữa của Phan Đình Phùng. Ông không chỉ là một nhà yêu nước, một lãnh tụ của phong trào Cần vương mà còn là một vị tiến sĩ đứng đầu Nho lâm với những bài thơ và nghị luận thơ rắn rỏi, và với cuốn Việt sử địa dư thật sự có giá trị về tri thức và học thuật. Sự ra đời của Việt sử địa dư mang ý nghĩa lớn lao, khẳng định đất nước VN có nền văn hiến lâu đời, một dân tộc bất khuất, hào hùng trong công cuộc dựng nước và giữ nước.