Thiếu tướng Vũ Quang Đạo - Ảnh: V.Dũng

“Tuy lúc đầu quy mô của quân đội ta còn nhỏ nhưng tiền đồ rất vẻ vang. Đó là tầm nhìn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chỉ thị thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân - đội quân chủ lực đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam”.

Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Quang Ðạo - viện trưởng Viện Nghiên cứu lịch sử quân sự Việt Nam - cho biết như trên trong cuộc trả lời phỏng vấn báo Tuổi Trẻ nhân dịp kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam.

“Lấy dân làm gốc”

* Thưa ông, trong niềm vui giành lại sự sống cho 12 công nhân của những người lính công binh mới đây, nhiều người xúc động nói đến tình quân dân như “cá với nước”. Là một nhà nghiên cứu lịch sử, ông nhìn nhận câu chuyện này như thế nào?

- Một trong những nét nổi bật trong xây dựng quân đội của dân tộc ta là chăm lo tình đoàn kết quân dân. Trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược từ phương Bắc trước đây, những người đứng đầu luôn dạy quân sĩ “việc nhân nghĩa cốt ở yên dân”, ra lệnh cho quân sĩ không những phải giữ phép tắc, không được quấy nhiễu dân dù chỉ là cây kim, sợi chỉ mà còn luôn chú trọng giúp đỡ nhân dân.

Thấm nhuần sâu sắc truyền thống dân tộc “nước lấy dân làm gốc” đó, ngay từ những ngày đầu, bản chất, quy luật phát triển của quân đội ta được xác định “từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu”. Là con em của nhân dân, “vì dân” trở thành mệnh lệnh cao nhất đối với cán bộ, chiến sĩ quân đội.

Mới đây, chúng tôi về lại Cao Bằng - nơi khai sinh Ðội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân - để tổ chức một hội thảo khoa học cấp nhà nước.

Ðứng trên mảnh đất lịch sử này, lắng nghe các nhân chứng lịch sử và đồng bào kể lại, chúng tôi càng thấm thía rằng quân đội ta có được bước trưởng thành vượt bậc sau 70 năm xây dựng, chiến đấu là nhờ sự nỗ lực không quản gian khổ, hi sinh của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ quân đội dưới sự lãnh đạo của Ðảng và sự chăm lo, giúp đỡ của nhân dân.

Nhân dân là người che chở, nuôi dưỡng, xây dựng quân đội, cùng quân đội chiến đấu và chiến thắng. Quân với dân như “cá với nước” chính là hình ảnh khái quát từ bản chất và trên thực tế mối quan hệ gắn bó máu thịt quân - dân. Trong mối quan hệ đó, dân là gốc, là nền tảng, là khởi nguồn cho sự ra đời và phát triển của quân đội.

Có thực hiện tốt “đoàn kết quân dân”, “quân dân một ý chí” thì bộ đội mới có những điều kiện mang tính nền tảng trong sinh hoạt, công tác và chiến đấu, mới có sức mạnh hoàn thành chức năng, nhiệm vụ. Cách xa dân, không dựa vào dân, không liên hệ mật thiết với dân thì nhất định thất bại.

* Hiện nay Việt Nam chủ trương tập trung xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Yếu tố hiện đại ở đây được hiểu như thế nào dưới góc nhìn quân sự, thưa ông?

- Suốt 70 năm qua, quân đội ta có những bước trưởng thành vượt bậc, từ những đội du kích phát triển thành một quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Từ một quân đội chỉ có bộ binh thông thường phát triển thành quân đội có đủ các quân binh chủng, được tổ chức, biên chế, trang bị phù hợp, từ tác chiến du kích tiến dần lên tác chiến chính quy, hiệp đồng quân binh chủng, hiệp đồng các thứ quân, đánh địch hiệu quả cao.

Hiện đại ở đây bao hàm nhiều yếu tố. Cần khẳng định rằng xây dựng quân đội nhân dân từng bước hiện đại là quyết định đúng đắn, phù hợp với khả năng thực tế của đất nước. Chúng ta đã và đang đi đúng lộ trình, một số lĩnh vực có bước phát triển nhanh, mang tính đột phá.

Trước hết, tập trung hiện đại hóa các lực lượng hải quân, phòng không - không quân, tác chiến điện tử, thông tin liên lạc..., đồng thời với việc từng bước hiện đại hóa các lực lượng khác, phù hợp với thực tiễn và tiềm lực kinh tế của đất nước.

Liên quan đến vấn đề này, mới đây Bộ trưởng Bộ Quốc phòng - đại tướng Phùng Quang Thanh nhấn mạnh yếu tố hàng đầu vẫn là xây dựng con người có bản lĩnh, có đủ khả năng làm chủ vũ khí trang bị hiện đại.

Khoe sức mạnh cơ bắp là thiển cận

* Chúng ta luôn khẳng định chính sách quốc phòng mang tính chất hòa bình và tự vệ. Tuy nhiên có ý kiến băn khoăn liệu chúng ta có hay không bị lấn lướt trong một số trường hợp cụ thể. Ông trả lời băn khoăn này như thế nào?

- Chính sách quốc phòng mang tính chất hòa bình, tự vệ của ta thể hiện ở chủ trương không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong các quan hệ quốc tế, giải quyết mọi bất đồng và tranh chấp với các quốc gia khác bằng biện pháp hòa bình.

Việc ta chủ trương từng bước hiện đại hóa quân đội, tăng cường tiềm lực quốc phòng chỉ nhằm duy trì sức mạnh quân sự ở mức cần thiết để tự vệ, không nhằm để chống ai và không để xâm lược ai.

Dân tộc ta yêu chuộng hòa bình, nhưng không có nghĩa là một nền hòa bình trong thế chịu lấn lướt, áp đặt hay thậm chí là lệ thuộc. Lịch sử chứng minh rằng bất cứ kẻ nào có dã tâm xâm lược nước ta thì “toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Ðiều này được Chủ tịch Hồ Chí Minh long trọng tuyên bố trong Tuyên ngôn độc lập năm 1945. Những thế lực nào có dã tâm đối với nước ta, dân tộc ta đều đủ sức cho họ đọc lại lịch sử. Chính vì vậy, bạn hỏi là chúng ta có bị lấn lướt hay không, câu trả lời của tôi là “không”.

Tham gia cuộc đua tranh trong thế giới hiện đại, bất cứ nước nào nếu chỉ nhìn vấn đề theo góc độ quốc phòng, quân sự sẽ là thiển cận. Ðơn thuần khoe sức mạnh cơ bắp là thiển cận. Thực tế đang chứng minh điều đó. Hiện nay chúng ta nỗ lực cao nhất để có môi trường hòa bình cho xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ vững chắc Tổ quốc, đồng thời đưa đất nước tiếp tục đi lên có vị thế xứng đáng trên trường quốc tế.

* Ông nhìn nhận như thế nào về việc Mỹ mới đây gỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam?

- Triển khai đường lối đối ngoại của Ðảng và Nhà nước, chúng ta khép lại quá khứ, hướng tới tương lai. Không có kẻ thù vĩnh viễn. Vừa qua có ý kiến cho rằng Mỹ gỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí là thời cơ ta tăng cường sức mạnh quân sự.

Nói như vậy là ngộ nhận. Trong những cuộc “đụng đầu lịch sử” trước đây, về đối sánh lực lượng, vũ khí trang bị và phương tiện chiến tranh, quân đội ta luôn thua kém so với địch, song chúng ta vẫn giành phần thắng - thắng oanh liệt. Ðó là thắng bằng mưu kế, thế thời, thắng bằng bản lĩnh và trí tuệ.

* Nếu một người dân bình thường hỏi thiếu tướng rằng quân đội ta có đủ sức mạnh để bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới hay không, thiếu tướng sẽ trả lời như thế nào?

- Niềm tin của nhân dân với quân đội đã song hành suốt 70 năm qua, không phải một ngày, hai ngày. Tôi có đủ cơ sở để hoàn toàn tin tưởng quân đội nhân dân cùng với toàn dân dưới sự lãnh đạo của Ðảng có đủ sức mạnh để bảo vệ Tổ quốc.