Đấy là những “khai mở” theo cách mới của Nhà hát Tuồng VN trong những ngày biểu diễn cuối tháng 6 và đầu tháng 7 vừa qua để chinh phục du khách, “dẫn lối, đưa chân” du khách đến với tuồng một cách tự nhiên hơn và hiệu quả hơn.

Một không gian biểu diễn được sắp đặt ngay ở sảnh lớn của rạp Hồng Hà, Hà Nội. Ở giữa, dàn nhạc tấu lên khúc nhã nhạc rộn ràng. Khuất bên tay trái, những trang phục dành cho võ tướng Tiết Giao, Hồ Nguyệt Cô, ông già cõng vợ đi xem hội hay công tử Cả Lắp... được bày sẵn. Các thế hệ nghệ sĩ của nhà hát như NSND Minh Gái, NSND Hồng Khiêm, NSƯT Đức Mười, Lộc Huyền... đứng bên cạnh. Tất cả đều sẵn sàng cho việc giới thiệu về không gian biểu diễn, các trang phục, đạo cụ hoặc giúp du khách hóa trang vào vai diễn.

Khoảng thời gian nghệ sĩ, nhạc sĩ tương tác trực tiếp với khán giả là dài nhất và thú vị nhất. Ban đầu các nhạc sĩ đàn tranh, đàn bầu, nhị, trống hội vừa biểu diễn một đoạn nhạc vừa kể về nguồn gốc, công dụng của mỗi loại đối với nghệ thuật tuồng. Tiếp đó các nghệ sĩ trổ tài trực tiếp với những “pha quay chậm” của từng động tác biểu diễn tuồng. Ở trích đoạn tuồng Ông già cõng vợ đi xem hội, NSND Hồng Khiêm đã chỉ cho khách biết cách đi, cách đứng, đặc biệt là những “chiêu” đá chân của một ông lão khi thấy cô vợ trẻ của mình bị trêu chọc.

Bên cạnh đó, NSƯT Đức Mười nhường hẳn bộ ria của vai công tử Cả Lắp và dạy cho khách cách nháy ria tinh nghịch. Còn với trích đoạn tuồng Hồ Nguyệt Cô hóa cáo thì NSND Minh Gái hướng dẫn khách từng động tác múa, cưỡi ngựa, và cả tiếng cười man dại trong đau đớn khi Hồ Nguyệt Cô bị Tiết Giao đoạt ngọc. Với mỗi vai diễn, khách du lịch trầm trồ khi thấy hết được những “ngón trò”, những kỹ thuật điêu luyện của các nghệ sĩ, mà nếu như chỉ xem trên sân khấu thì không ai có thể biết được. Hơn thế, có người còn mạnh dạn “diễn” cùng nghệ sĩ. Dù vụng về, luýnh quýnh với các động tác và đạo cụ nhưng khách thấy hả hê, sung sướng.

Sau cả giờ trải nghiệm và khám phá, khách du lịch mới bắt đầu thưởng thức nghệ thuật tuồng, không phải là cả một loạt năm tiết mục mà gói gọn trong một hoặc hai trích đoạn nổi tiếng như Ông già cõng vợ đi xem hội, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo... Rạp hát lúc ấy khi thì tĩnh lặng, khi có tiếng reo nho nhỏ vì khách nhận ra kỹ thuật, động tác ấy mình vừa được diễn...

Phóng to

Du khách “vào vai” các nhân vật trong trích đoạn tuồng Ông già cõng vợ đi xem hội - Ảnh: Đức Triết

Nỗ lực “mời gọi”

Hơn mười năm qua, Nhà hát Tuồng VN luôn có chương trình biểu diễn dành cho khách du lịch, định kỳ vào thứ hai, thứ năm (18-19g) tại rạp Hồng Hà. Dẫu vậy, cả nghìn buổi biểu diễn gần như chỉ được dăm ba khách, thậm chí đôi khi có buổi nghệ sĩ hóa trang xong lại ngậm ngùi tẩy trang vì không có người xem để diễn. Thực tế ấy nhiều khi khiến những người làm quản lý nhà hát... nản và đã có lúc những tưởng họ sẽ buông xuôi. Nhưng, từ đầu năm 2013 đến nay, Nhà hát Tuồng đã nỗ lực khởi động những chiến dịch mới, hợp tác với các công ty du lịch tìm hướng tiếp cận hiệu quả nhất để mời gọi khách du lịch đến với các buổi biểu diễn của họ.

Đầu tháng 7 vừa qua, Nhà hát Tuồng VN nhận được năm hợp đồng biểu diễn phục vụ khách du lịch (theo hình thức gia đình) đến từ Mỹ, Canada... Màu sắc của chương trình được thay đổi đã đem lại những hiệu quả bất ngờ. Đấy là sự hào hứng của du khách, họ muốn được xem, được trải nghiệm. “Gia đình tôi sang VN dịp này có tám thành viên. Đi xem tuồng, ngoài việc tìm hiểu về âm nhạc, trang phục, đạo cụ, chúng tôi còn được “vào vai” của trích đoạn Ông già cõng vợ đi xem hội. Thật thích thú khi mỗi người được các nghệ sĩ trực tiếp hóa trang và hướng dẫn vai diễn rồi lên sân khấu diễn thử. Nghệ thuật tuồng của các bạn rất đặc sắc, đã để lại cho chúng tôi nhiều ấn tượng và kỷ niệm...” - trong một chương trình mới đây, vẫn mang trên mình trang phục “Cả Lắp” (để đi ăn tối), ông Taylor (du khách người Mỹ) bày tỏ.