Ảnh minh họa

Xuất khẩu gạo chỉ đạt trên 536.500 tấn, giảm trên 34% so với cùng kỳ năm 2014. Tuy nhiên, xuất khẩu gạo kém không chỉ do một mình Trung Quốc. 

Chờ đợi giá mới

Hiện nay, xuất khẩu gạo giảm mạnh tại hầu hết các thị trường xuất khẩu truyền thống.

Lượng gạo bàn giao từ đầu năm đến nay chủ yếu là từ các hợp đồng cấp nhà nước và hợp đồng đã ký kết từ năm 2014 chuyển sang.

Xuất khẩu gạo kém trong các tháng đầu năm là tình trạng bị lặp lại trong vài ba năm trở lại đây do đây là thời điểm thu hoạch vụ đông xuân, vụ lúa có sản lượng cao nhất và chất lượng tốt nhất của VN trong năm.

Hầu hết các khách hàng đều chờ đợi một mặt bằng giá mới, thường là thấp hơn giá cuối năm trước khi nguồn cung tại VN rất dồi dào trong khi các doanh nghiệp trong nước phải tìm cách bán hàng vì khả năng tài chính có hạn và không đủ kho bãi để chứa lúa gạo.

Đặc biệt, trong hai năm trở lại đây, Thái Lan phải xả kho gạo tồn kho, Thái Lan bán gạo với giá thấp. Ngoài ra, nguồn gạo cung cấp từ Campuchia, Myanmar, Ấn Độ, Pakistan đưa ra thị trường ngày một lớn càng làm cho các thị trường xuất khẩu gạo của VN bị thu hẹp, cạnh tranh về giá ngày càng gay gắt.

Trong bối cảnh đó, Trung Quốc nổi lên thành nhà nhập khẩu lớn nhất của VN. Chỉ riêng xuất khẩu gạo tiểu ngạch thì trong năm 2013 nước này đã nhập khẩu 1,5 triệu tấn từ VN và tăng lên 2 triệu tấn năm 2014.

Đóng cửa nhập khẩu gạo tiểu ngạch

Tuy nhiên, từ tháng 8-2014, Trung Quốc đóng cửa nhập khẩu gạo tiểu ngạch (giao dịch hàng hóa nhỏ lẻ)  khiến cho tình hình xuất khẩu gạo của VN qua biên giới nước này giảm mạnh. Không thể tiêu thụ được gạo, VN đã phải triển khai chương trình tạm trữ 1 triệu tấn gạo từ đầu tháng 3 vừa qua.

Từ đầu tháng 3-2015, Trung Quốc đã nới lỏng nhập khẩu gạo tại các cửa khẩu, nhiều doanh nhân Trung Quốc đã liên hệ với nhà cung cấp trong nước để ký hợp đồng mua bán gạo trở lại.

Hiện giá bán gạo cho Trung Quốc khoảng 360-370 USD/tấn loại 5% tấm, tương đương với giá gạo chào bán của VN trên thị trường thế giới.

Tuy nhiên theo một doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại TP. HCM, hình thức mua bán chủ yếu vẫn là buôn bán tiểu ngạch, mà thực chất là hợp pháp tại VN nhưng bất hợp pháp tại Trung Quốc.

Theo đó, trong khi các doanh nghiệp VN làm thủ tục xuất khẩu với hải quan đúng quy định thì các thương nhân Trung Quốc thuê xe tải chở lậu gạo đưa vào nội địa nước họ tiêu thụ nhằm tránh thuế.

“Thuế nhập khẩu gạo của Trung Quốc lên đến 17% cộng với tiền mua quota (hạn ngạch) nhập khẩu gạo là 70 USD/tấn thì các doanh nghiệp Trung Quốc không dám mua gạo theo đường chính ngạch”, vị giám đốc này cho biết.

Theo các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, dù đã nới lỏng kiểm soát biên giới nhưng việc bán gạo sang Trung Quốc vẫn còn nhiều khó khăn.

Các doanh nhân Trung Quốc cũng muốn lợi dụng tình thế khó khăn của VN để ép giá thấp hơn nữa mới mua. Do đó trong thời gian ngắn sắp tới không thể trông đợi thị trường này sẽ hút gạo VN như các năm trước.

Theo VFA, trong bối cảnh hiện tại, VN đặt nhiều kỳ vọng vào các hợp đồng sẽ ký kết với các thị trường truyền thống tại châu Á như Philippines, Malaysia, Indonesia… cũng như khuyến khích các doanh nghiệp tìm kiếm thị trường mới cho xuất khẩu gạo VN.