Phương Linh (Đắk Lắk)

Phóng to

Chăm sóc bé sơ sinh cần để ý những dấu hiệu bất thường ở những vùng kín để phát hiện bệnh sớm (ảnh chỉ có tính minh họa) - Ảnh: L.N.M

- Một số trẻ khi sinh ra bình thường nhưng sau vài ngày hoặc vài tuần, cha mẹ phát hiện vùng cạnh hậu môn của bé bị sưng đỏ và cương mủ. Bé rất khó chịu và quấy khóc nhiều. Có thể bé bị bệnh rò hậu môn hoặc apxe cạnh hậu môn, cần phải khám mới kết luận được.

Rò hậu môn là một đường hầm đầu (có khi gọi là lỗ) trong nằm ở ống hậu môn, đầu ngoài nằm ở phần da quanh ống hậu môn. Apxe cạnh hậu môn là một khối sưng, đau, nung mủ nằm ở vùng quanh hậu môn.

Bệnh bẩm sinh

Rò hậu môn là khi có lỗ mở ra da tồn tại trên ba tuần ở vùng quanh hậu môn. Apxe cạnh hậu môn và rò hậu môn là hai giai đoạn khác nhau của một quá trình bệnh do nhiễm trùng các xoang tuyến hậu môn, apxe là giai đoạn cấp tính và rò là giai đoạn mãn tính.

Apxe cạnh hậu môn gây ra sưng tấy, đau vùng hậu môn, cần xử trí ngay bằng cách rạch chỗ apxe thoát dịch, mủ giúp bé dễ chịu. Còn rò hậu môn tuy không đòi hỏi xử trí ngay nhưng khi hình thành thì gây nên tình trạng rỉ dịch dai dẳng qua một hay nhiều lỗ cạnh hậu môn hoặc hình thành ổ nhiễm trùng tái đi tái lại. Tỉ lệ hình thành rò hậu môn sau apxe cạnh hậu môn ở trẻ em là khá cao, từ 20% đến 85%.

Bệnh này không phải do trong quá trình chăm sóc người lớn vô tình gây tổn thương bé. Có nhiều giả thuyết về nguyên nhân, hiện tại giả thuyết do nhiễm trùng những xoang tuyến bất thường bẩm sinh của hậu môn được chấp nhận rộng rãi nhất. Sự tắc nghẽn của các xoang tuyến hậu môn gây ứ đọng phân, vật lạ trong tuyến, dẫn đến nhiễm trùng tuyến hậu môn.

Ổ nhiễm trùng theo ống tuyến, xuyên qua thành ống hậu môn vào khoảng mô mềm xung quanh hình thành nên ổ mủ, tạo thành apxe. Khi ổ apxe vỡ ra da sẽ có sự thông thương được hình thành giữa ống hậu môn, khoang apxe và da. Khi sự thông thương này tồn tại trên vài tuần sẽ hình thành đường rò.

Triệu chứng bệnh

Apxe cạnh hậu môn điển hình thường xuất hiện ở bé trai, phần lớn là dưới 6 tháng tuổi với biểu hiện là một khối sưng đỏ, đau, chắc hoặc nung mủ nằm ở vùng quanh hậu môn. Với bệnh rò hậu môn, bệnh nhi thường được đưa đến khám vì nốt cứng cạnh hậu môn sưng tái đi tái lại hoặc rỉ nước vàng hay chảy mủ làm bé khó chịu, đáy quần luôn vấy bẩn.

Bé có tiền căn phải rạch apxe cạnh hậu môn nhiều lần mà không khỏi hẳn. Tuy nhiên cũng có trường hợp rò hậu môn xuất hiện đơn độc mà không có apxe cạnh hậu môn.

Các xét nghiệm để chẩn đoán apxe và rò hậu môn nguyên phát ở trẻ em thường không cần thiết. Chụp đường rò, chụp điện toán cắt lớp vùng chậu hay chụp cộng hưởng từ chỉ có ích trong những trường hợp rò phức tạp do nguyên nhân thứ phát.

Điều trị bệnh như thế nào?

Cho đến nay, điều trị bệnh này vẫn còn nhiều tranh cãi. Việc chăm sóc tại chỗ gồm vệ sinh hậu môn sạch sẽ và ngâm hậu môn đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị bệnh.

Ngâm hậu môn được chỉ định cho trẻ đang bị apxe chưa hóa mủ, apxe trước và sau dẫn lưu, rò hậu môn sau phẫu thuật. Ngâm hậu môn được thực hiện sau mỗi lần trẻ đi tiêu và sau khi vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ. Ngâm trong khoảng 5 phút hoặc hơn.

Dung dịch dùng để ngâm hậu môn có thể dùng nước pha loãng với dung dịch povidine-iod hoặc đơn giản hơn chỉ là nước sạch, không cần bất cứ loại thuốc sát trùng nào. Dung dịch dùng ngâm nên có độ ấm, giúp bệnh nhân giảm đau và tụ mủ apxe nhanh hơn.

Khi khối apxe cạnh hậu môn sưng phồng và có dấu hiệu tụ mủ, cần phải rạch thoát mủ. Việc rạch này được thực hiện tại phòng khám với gây tê tại chỗ. Ổ apxe sau khi thoát mủ có thể được nhét một miếng bấc nhỏ hoặc để hở.

Ngâm hậu môn được bắt đầu ngay vào ngày đầu tiên sau rạch. Để miệng vết rạch không bị khép lại, cha mẹ được hướng dẫn kéo giãn, tách hai mép vết thương sau mỗi lần thay tã hoặc vệ sinh hậu môn. Các trường hợp rò hậu môn đã điều trị bảo tồn mà không đáp ứng thì có chỉ định phẫu thuật xẻ đường rò.

Săn sóc sau mổ rất quan trọng, góp phần lớn vào kết quả của phẫu thuật. Cần vệ sinh tại chỗ bằng cách ngâm hậu môn với nước ấm có thuốc sát khuẩn nhiều lần trong ngày, nhất là sau mỗi lần đi tiêu. Cần nhuận trường để khi đại tiện không phải rặn vì rặn làm bé đau.

Nhuận trường bằng chế độ ăn nhiều rau quả, uống nhiều nước, dùng thuốc nhuận trường.