Phóng to

Nhà thơ Bruce Weigl trò chuyện với dịch giả Quế Mai - Ảnh: Nga Linh

Sau mưa thôi nã đạn (After the rain stopped pounding) là tập thơ song ngữ kèm hồi ký của Bruce Weigl được nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai biên soạn và chuyển ngữ, NXB Trẻ ấn hành. Nửa năm miệt mài, hàng nghìn cuộc gọi điện thoại, email, skype xóa nhòa khoảng cách địa lý; hai nhà thơ đã lựa chọn ra 30 bài từ 13 tập thơ Bruce Weigh ròng rã viết gần 30 năm qua.

* Chào ông Bruce, dịch giả Nguyễn Phan Quế Mai kể rằng ở Mỹ khán giả mua 50 USD/vé để dự đêm thơ của ông. Còn về VN, ông đã đi khắp nơi với những người bạn Việt, sẵn sàng đọc thơ cho bất kỳ ai. Ông cũng vừa có một “kỷ niệm thơ” để đời với những người đạp xích lô. Ông có sẵn lòng chia sẻ câu chuyện nhỏ này không?

- Món quà lớn nhất mà báo giới Mỹ cũng ghi nhận, đó là thơ tôi đã được người dân VN chấp nhận. Người Mỹ chỉ có thể hiểu một phần, còn đích cuối cùng của tôi là độc giả VN. Câu chuyện về các bác xích lô là một ví dụ. Hôm ấy tôi đang thong dong trên một con phố ở Huế, có mấy bác xích lô nài chở khách chạy qua. Vì thích dạo bộ, tôi gửi tặng họ một chút tiền rồi đi tiếp. Lát sau tôi tình cờ gặp lại họ đang mở một bữa liên hoan nhỏ. Họ kéo tôi ngồi xuống mâm, hỏi: “Ông thích chúng tôi tặng ông thứ gì?”. Tôi trả lời hãy đọc thơ cho tôi! Và qua phiên dịch, cả đêm đó chúng tôi đọc thơ cho nhau nghe, họ đọc rất nhiều thơ của Hàn Mặc Tử và họ nghe Bài hát napalm của tôi...

Phóng to

Hại tập sách của Bruce Weigl vừa ra mắt độc giả VN, do NXB Trẻ và NXB Phụ Nữ ấn hành - Ảnh: N.Linh

* Ở Mỹ vẫn đang có người hét vào ông “Ðừng làm thơ về cuộc chiến tại VN nữa!”. Sức mạnh từ đâu để ông theo đuổi đề tài này suốt cuộc đời?

- “Ký ức đêm ra trận, những cánh tay mẹ vẫy trắng khói đen cuộn cuộn đoàn tàu/ Nước mắt mẹ rơi không phải tự hào/ Vì thế, đừng bảo tôi câm miệng và đừng kể về chiến tranh nữa” (Bruce trích đọc bài thơ Bóng ma của kẻ ẩn dật - PV). Nỗi đau chiến tranh mở mắt cho tôi, ảnh hưởng cả cuộc đời tôi và người thân, vì thế tôi phải tiếp tục nói về nó. Cho đến chừng nào càng nhiều người Mỹ hiểu rằng chiến tranh không phải là lẽ phải.

Tôi không muốn nhớ VN nhiều đến thế nhưng tôi rất nhớ! Tôi còn muốn qua thơ người Mỹ không chỉ nhìn VN nghĩa là chiến tranh - cái thứ đêm đêm vẫn ăn ruỗng người lính Mỹ - Việt. Tôi muốn người Mỹ biết đến VN “trong ánh sáng mặt trời”.

Bản thân tôi có cơ hội hàn gắn và hồi phục khi được ngồi trò chuyện với những người đàn ông từng gọi là “kẻ thù”. Như Bảo Ninh - mà tôi viết trong bài Bạn có thể trốn (You can hide) - đến giờ với tôi vẫn là một người lính đầy bí ẩn. Như cô nhà báo Hoàng Yến (Ðời cô tung bay lá cờ lụa đỏ - Her life runs like a red silk flag) đã mời tôi về căn phòng nhỏ gia đình cô, mời tôi ly nước ngọt và mát, “với tiếng Anh bàng hoàng như máu, kể cách máy bay của chúng tôi đan trên bầu trời thời thơ ấu. Tất cả trẻ con Hà Nội được sơ tán trong đêm tối”. Hay như người bạn thơ Quế Mai, cô gái nhiệt huyết, chọn công việc điên rồ là dịch thơ, vì khi ấy cô buộc phải đi qua cảm giác về chiến tranh, bị xé tan thành từng mảnh khi dịch câu chữ của tôi.

* Và khó có thể không nhắc đến Hạnh - người con gái nuôi Việt <?xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />Nam đã giúp ông dịch cuốn hồi ký Vòng tròn của Hạnh sang tiếng Việt?

- Con gái vừa trở về sống cùng chúng tôi trước khi tiếp tục học cao học. Có những lúc tôi lo sợ mình thất bại trong nỗ lực giúp con gìn giữ tiếng Việt. Tôi sợ con quên mất nguồn cội. Không có ngôn ngữ sẽ không có văn hóa, và không có văn hóa, không có kỷ niệm...Nhưng cuối cùng, tình yêu cha con đã chiến thắng tất cả. <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

NGA LINH thực hiện