Nơi đây càng được biết đến nhiều hơn khi có hồ thủy điện Tuyên Quang. Sau khi hồ hoàn thành, nhiều xã của huyện Na Hang đã phải di dời nhường chỗ cho mặt nước hồ. Vùng lòng chảo Thượng Lâm vẫn còn lại, như một “Hạ Long trên cạn” giữa bốn bề rừng núi.

Phóng to

Lòng hồ Thượng Lâm - Hạ Long trên cạn

Chúng tôi tới thị trấn Na Hang khi vừa tối, trời mưa và có giông.Con đường ngoằn ngoèo qua vùng núi thấp, dòng Lô xanh ngắt buổi chiều, những cơn mưa kéo mình qua những ngọn núi, cây cối nghiêng mình trong gió. Đêm Na Hang mưa và buồn, cái hiu quạnh của phố núi càng làm tăng sức hấp dẫn của chuyến đi.

Sáng hôm sau chúng tôi bắt xe đi Thượng Lâm sớm. Trời vẫn mưa nhẹ, con đường trở nên khó khăn và cheo leo, chiếc xe có lúc như dựng ngược lên rồi lại lao xuống khi đổ đèo. Tới giữa sáng thì trời tạnh mưa, mặt trời bắt đầu lên sau những dãy núi. Vùng lòng chảo Thượng Lâm hiện ra dưới ánh mặt trời, không còn là vách núi cao hay những tàng cây rậm rạp hai bên đường. Thay vào đó là quang cảnh những ruộng lúa đang vào vụ nên vùng lòng chảo tràn ngập một màu vàng no đủ, những nhà sàn ẩn mình trong góc núi, những người dân tộc Tày cần mẫn trên cánh đồng.

Chủ tịch UBND xã Thượng Lâm, chú Chẩu Văn Dinh, tiếp đón chúng tôi rất nhiệt tình. Chú Dinh là một trong những người có nhiều đóng góp cho đời sống bà con vùng lòng chảo Thượng Lâm. Chú không ngại ngần cung cấp những thông tin về xã và tiềm năng du lịch của vùng.

Buổi chiều chúng tôi đi thăm bản Nà Tông và khu lòng hồ Thượng Lâm. Giữa vùng núi đồi là lòng hồ xanh lặng lẽ, cây cối xanh tươi ven hồ, những dãy núi như uốn mình gìn giữ dòng chảy. Đã nhiều lần đi Hạ Long kỳ quan của thế giới nhưng tôi vẫn cảm thấy ngỡ ngàng trước vẻ đẹp hoang sơ này. Không có sự ồn ào của du khách hay các dịch vụ chen lấn, chỉ là núi, là mây, là hồ xanh thẳm. Không gian của sự tĩnh lặng điểm bằng những chiếc mảng câu như những chiếc lá nhẹ nhàng buông trên mặt hồ.

Phóng to

Khu vực lòng hồ bao quanh là những dãy núi xanh

Chúng tôi về bản Nà Tông lúc mọi người vẫn còn đi làm. Bản vắng lặng, những nếp nhà sàn dựa mình vào núi, bóng dáng của những bà mẹ dân tộc lẫn vào dáng núi lặng lẽ. Chúng tôi tìm vào nhà một người dân địa phương, chỉ có mấy bé gái ở nhà, thật bất ngờ khi các em rất cởi mở tiếp đón chúng tôi, sự e ngại ban đầu rồi cũng qua đi. Các em rất hồn nhiên. Chúng tôi được biết về khung cửi của người Tày, về tập tục dệt thổ cẩm cho con gái lấy chồng.

Thổ cẩm của người Tày ở Thượng Lâm không để bán mà chỉ để gìn giữ truyền thống gia đình. Đó là món quà mang tình mẫu tử thiêng liêng, gửi gắm của người mẹ cho con gái ngày đi lấy chồng. Mấy bạn nữ trong nhóm tôi được thử trang phục truyền thống của người Tày, được ngồi vào khung cửi để cảm nhận sự tỉ mẩn và tinh tế trong việc làm ra những tấm thổ cẩm nhiều màu sắc. Chúng tôi còn được thưởng thức cốm mới.Hạt gạo làm nên cốm vùng lòng chảo dẻo và đậm đà tình người, cả gia đình quây quần với những vị khách xa lạ mà thật gần gũi.

Về nhà chú Dinh, bữa cơm tối trên nhà sàn mang đầy phong vị miền sơn cước, gồm măng rừng, trám bùi, thịt sóc và nhất là rượu ngô ngây ngất. Chúng tôi say trong men rượu ngô hòa với mật ong rừng. Chú Dinh nói chỉ những vị khách quý mới được uống thứ rượu "bùa mê" này.

Rượu đã ngà ngà, chúng tôi được nghe những câu chuyện về vùng đất Thượng Lâm kỳ bí, chuyện ngày xưa con trai trèo vào nhà con gái để tỏ tình. Thượng Lâm là miền gái đẹp đắm say lòng người - "mận Hồng Thái - gái Thượng Lâm", có lễ hội Lồng Tồng đậm đà bản sắc dân tộc. Chúng tôi chìm vào giấc ngủ trong men say rượu ngô và những câu chuyện kỳ bí...

Chia tay Thượng Lâm trong buổi sáng sương mù giăng trên 99 ngọn núi, nhớ mãi về một vùng đất giàu tình người, cảnh vật nên thơ. Qua ô kính, những nếp nhà sàn, mùi thơm của rượu ngô như mời mọc một lần khác trở lại nơi này.

Phóng to Áo Trắng số 1 (ra ngày 1-1-2011) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.