Phóng to

Nụ vối vàng ươm và cốc nước vối mát lành - Ảnh: Hoàng Hân

Với những người con sinh ra từ làng quê Bắc bộ, hình ảnh những cây vối cổ thụ nằm nghiêng mình bên bờ ao vốn không xa lạ và nước vối đã trở thành một thứ nước uống quen thuộc. Từ hồi còn bé ở làng, tôi đã thấy hầu như nhà nào cũng đều có một ấm nước vối để uống hàng ngày.

Đó là những ấm nước để dân làng mời nhau mỗi khi rảnh rỗi, là ấm nước mát trong những trưa hè của các bà, các mẹ đi đồng buổi ban trưa.

Cây vối thường đứng khiêm nhường lặng lẽ bên các bờ ao làng. Vào tháng giêng, khi mùa xuân đến, những chùm hoa vối trắng, nhỏ li ti xuất hiện, hàng trăm cái nụ đan cài vào nhau, mang mùi thơm nhè nhẹ kêu gọi ong, bướm... làm rộn rã cả một góc ao vốn bình yên.

Quả vối khi chín có màu đỏ thẫm ăn hơi chát. Nhưng chả ai để đến khi quả vối chín, người dân làng tôi thường hái khi nụ vối đã to bằng hạt đậu để nấu nước uống.

Khi nụ vối bắt đầu già. Các mẹ, các chị lại bắt đầu trẩy những chùm nụ vối xuống để dành uống nước dần. Thông thường, người ta trẩy nụ vào ngày mồng 5-5 âm lịch. Mọi người thường nói với nhau rằng tầm đó nụ vối mới cho nước uống ngon nhất, nếu hái sớm nụ vối non quá hoặc già quá đều không ngon.

Phóng to

Cây vối - Ảnh: Hoàng Hân

Phóng to

Những nụ vối còn xanh - Ảnh: Hoàng Hân

Nhiều miền quê thường đem sao nụ vối, riêng quê tôi, những chùm nụ vối hái về được đem đi đồ giống như đồ xôi. Khi nước sôi bắt đầu cho nụ vối vào xôi tầm 5 phút là được, cứ thế lần lượt cho từng mẻ nụ vối vào đồ.

Những nụ vối khi đồ xong có màu vàng óng thơm mùi vối, khi đó chỉ cần phơi 1 nắng cho nụ vối khô hẳn và đóng vào túi cất đi uống dần.

Ngoài nụ vối, lá vối cũng được dùng nấu nước. Không hãm như chè xanh, những chiếc lá vối được ủ khô và đem hãm với nước. Nước lá vối cũng mang vị ngọt, mát lành, rất được mọi người ưa dùng.

Nhưng có lẽ ngon nhất vẫn chính là nước nụ vối. Nụ vối không đem hãm được, mà khi uống phải thả vào cùng với siêu nước đun sôi để nụ vối tiết ra hết chất chát bên trong. Chỉ cần một chút nụ vối cũng được một nồi nước vối ngon lành.

Cốc nước vối vàng óng, có vị đắng nhẹ, hơi ngọt, mùi thơm ngai ngái. Giữa trưa hè mà được cốc nước vối thì chẳng có loại nước giải khát nào bằng.

Đối với những người con đi xa, bất chợt thưởng thức được cốc nước vối của bà bán nước bên đường, lại cảm thấy nhớ quê nhà da diết. Nhớ tình thương của mẹ, nhớ sự bình yên của làng quê, nhớ những con người chân chất giản dị nơi quê nhà, sự yên bình mà trong cuộc sống bộn bề làm ta thấy khao khát...