Phóng to

TTO - Willam Purves sải chân bước giữa những chiếc máy sản xuất nhựa ồn ào trong nhà máy Trường Giang vào năm 1970 để đến văn phòng làm việc của Lý Gia Thành. Purves thấy Lý Gia Thành ngồi thu lu trong một phòng ngủ vách kính nhỏ, giữa bừa bộn những tách trà cạn rỗng, giấy tờ vương vãi và một chiếc ống nhổ. Purves là một nhà quản lý cấp cao người Anh (và sau này là chủ tịch) của Tập đoàn Ngân hàng Hồng Kông & Thượng Hải, ngày nay nổi tiếng hơn với cái tên HSBC.

Quay trở lại thời đó, tại Hồng Kông, định chế tài chính này được gọi đơn giản là “Ngân hàng”. Purves chào mời Lý Gia Thành trở thành một trong số các khách hàng của ngân hàng. Đây là một cơ hội hiếm có đối với một doanh nhân Trung Quốc. Là một thành trì của chủ nghĩa thực dân Anh tại Hồng Kông vào lúc đó, Ngân hàng không khinh suất đưa ra những lời đề nghị kiểu như vậy. Giờ đây, Ngân hàng muốn củng cố các mối quan hệ của mình với các doanh nhân người Hoa ngày càng giàu có tại Hồng Kông.

Lý Gia Thành đã bắt đầu vượt lên trên các nhà công nghiệp nhập cư cùng hội cùng thuyền của mình. Nhờ hàng loạt các khoản đầu tư xông xáo và những thương vụ tài tình, Lý Gia Thành đang trở thành một ông trùm bất động sản chủ chốt tại Hồng Kông. Lời đề nghị của Purves sẽ giúp củng cố tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của Lý Gia Thành và mở đường cho ông bước vào giới thượng lưu tinh hoa nhất của cộng đồng doanh nhân Hồng Kông. Vì được cả hai bên liên quan đều quan tâm nên thỏa thuận tự động hình thành. Purves về sau nhớ lại: “Chúng tôi biết mình đã có được một thỏa thuận vì đích thân Lý Gia Thành đã ra tận xe tiễn chúng tôi về”.

Lý Gia Thành bước vào lĩnh vực kinh doanh bất động sản có phần tình cờ. Năm 1958, công việc kinh doanh nhựa của ông phát triển nhanh chóng nhưng Lý Gia Thành vẫn phải đi thuê nhà xưởng. Việc thuê mặt bằng trở thành một vấn đề rắc rối khó chịu. Người chủ đất từ chối không ký hợp đồng cho thuê mặt bằng dài hơn thời hạn mỗi hai năm nhằm dễ dàng đòi tăng tiền cho thuê với lý do thường xuyên được nại ra là họ đang gặp căng thẳng về tài chính.

Lý Gia Thành quyết định xây dựng nhà máy của riêng mình trên mảnh đất của riêng mình. Song song đó, ông cũng xây dựng công trình căn hộ chung cư đầu tiên của mình. Ông đã có lần tuyên bố: “Tôi tin chắc rằng bất động sản đó sẽ trở thành một trong những loại hình kinh doanh tốt nhất trong tương lai. Tôi có thể thấy nguồn cung đất đai tại Hồng Kông rất hạn chế trong khi dân số lại phát triển không có giới hạn.”

Tài sản mà Lý Gia Thành nắm giữ được tăng lên đều đặn, đặc biệt là vào cuối những năm 60. Nhiều cuộc nổi dậy trước đây của lực lượng cánh tả, những biến động vốn làm cho gia đình Hassenfeld lo lắng, khiến nhiều nhà đầu tư sợ hãi bỏ chạy khỏi thành phố Hồng Kông nhưng Lý Gia Thành vẫn tự tin và mua được nhiều tài sản tốt nhất với cái giá rất hời.

Cuối thập niên 1960, Lý Gia Thành đã bắt đầu kiếm được nhiều tiền từ kinh doanh bất động sản hơn là từ kinh doanh ngành nhựa. Vào những năm 70, bất động sản trở thành mối quan tâm chính của ông. Năm 1981, ông đóng cửa hoàn toàn nhà máy sản xuất nhựa của mình.

Cũng vào thời điểm đó, mối quan hệ tốt đẹp của Lý Gia Thành với giới thượng lưu ngân hàng đã phát huy tác dụng ngoài sức tưởng tượng. Năm 1979, HSBC quyết định bán 22% cổ phần của mình trong Hòa Ký Hoàng Phố (Hutchison Whampoa). Theo cơ cấu cổ quyền của Hutchison Whampoa thì đó là số cổ phần đủ để cổ đông có quyền biểu quyết.

Hutchison là một trong những thương cục lâu đời của Anh được gọi là các hãng buôn của ngoại kiều (hongs) vốn đóng vai trò chi phối nền kinh tế Hồng Kông. Vào thập niên 1970, Hutchison lâm vào tình hình khó khăn và nhờ ngân hàng giải cứu. Sau khi sắp xếp phân loại các nguồn tài chính của hãng buôn, ngân hàng muốn tìm cho nó một người chủ mới. Và người đó là Lý Gia Thành.

Lý Gia Thành chấp nhận lời đề nghị ngay lập tức. Ông đã để mắt đến các danh mục đầu tư bất động sản và nhiều tài sản khác của hãng buôn. Lý Gia Thành đã từng có lần giải thích ngân hàng “không đơn giản muốn bán Hutchison cho bất kỳ một người nào chỉ vì tiền mà còn muốn đảm bảo chắc chắn rằng người chủ mới phải có một năng lực đại loại là cần thiết để lãnh đạo Hutchison. Tôi nghĩ là ngân hàng biết tôi khá rõ và hiểu rằng tôi có thể đảm nhận được việc đó”.

Ngày đầu năm mới năm 1980, Lý Gia Thành đã nắm quyền kiểm soát Hutchison. Ông không màng đến việc ai là người sẽ quản lý thương cục này. Lý Gia Thành cho biết: “Sau khi nắm quyền kiểm soát, tôi lập tức tuyên bố với nhóm quản lý rằng tôi không quan tâm đến chức chủ tịch nhưng muốn đứng đầu ban lãnh đạo và có quyền ra quyết định cuối cùng đối với từng công ty trực thuộc Hutchison. Tôi không quan tâm đến chuyện mọi thứ sẽ trông như thế nào trong con mắt của người ngoài. Tôi muốn có quyền kiểm soát thực sự”.

Việc Lý Gia Thành giành được Hutchison là sự kiện có ảnh hưởng sâu sắc đến lịch sử kinh tế Hồng Kông. Ông trở thành người Trung Quốc đầu tiên điều hành một hãng buôn Anh và ông giành được quyền kiểm soát nhiều cơ sở kinh doanh mà sau này trở thành trụ cột chính của đế chế do Lý Gia Thành xây dựng nên, chẳng hạn như các hải cảng và các chuỗi cửa hàng bán lẻ.

Giới tinh hoa người Anh tại Hồng Kông, những người luôn luôn nỗ lực giữ quyền lực chỉ huy kinh tế Hồng Kông, thất kinh trước những gì mà ngân hàng đã làm. Giờ đây, một trong những tổ chức kinh doanh đáng tự hào nhất của Hồng Kông lại nằm trong tay của một kẻ bán hoa nhựa. Tuy vậy, ngân hàng đơn giản chỉ là thức thời.

Uy thế của Lý Gia Thành đã làm thay đổi rõ ràng bản chất nền kinh tế của Hồng Kông. Tầng lớp kinh doanh Anh già nua cuốn gói ra đi. Những nhà công nghiệp Trung Quốc năng nổ là nội lực triển vọng. Sự thần kỳ và ảnh hưởng của nó không thể bị chối cãi được nữa.

MICHAEL SCHUMAN