TS Jonathan An là giảng viên khoa khoa học răng miệng tại Đại học Washington (Mỹ). Ông từng nghe đủ thứ quảng cáo "một tấc lên tới trời" về các phương pháp kéo dài tuổi thọ. Ban đầu ông còn phớt lờ nhưng cuối cùng cũng rơi vào vòng xoáy tuổi thọ bởi nghiên cứu của ông có liên quan đến sống thọ.

Một công ty huy động tới 3 tỉ USD vốn đầu tư

Trong thời gian học tiến sĩ nha khoa, ông đã thử nghiệm cho chuột mắc bệnh nha chu ăn thức ăn có tẩm thuốc rapamycin mỗi ngày để xem có cải thiện răng miệng hay không. Rapamycin là hợp chất ức chế miễn dịch vốn được sử dụng để ngăn đào thải trong ghép tạng nơi người.

Khi dùng rapamycin trong tám tuần, chuột đã giảm bệnh và mọc lại xương hàm. Kết quả nghiên cứu thành công. Đầu năm 2024, Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) đã chấp thuận cho ông thực hiện nghiên cứu đánh giá rapamycin nơi người lớn tuổi mắc bệnh nha chu.

Từ lúc ông công bố nghiên cứu trên chuột mắc bệnh nha chu vào năm 2020, nghiên cứu của ông đã được chú ý hết sức bất thường bởi nghiên cứu có liên quan đến hợp chất rapamycin. Các phòng khám về kéo dài tuổi thọ ở Mỹ thường xuyên hỏi han ông làm thế nào để sử dụng rapamycin trong điều trị. Nhiều công ty muốn ông bí mật giúp đỡ các nghiên cứu riêng của họ nhưng ông khẳng khái từ chối.

Nhiều thí nghiệm trong thập niên vừa qua cho thấy rapamycin có thể kéo dài tuổi thọ của nấm men, giun tròn, ruồi giấm và chuột. Rapamycin đã giúp chuột trì hoãn hoặc đảo ngược trạng thái suy giảm miễn dịch, suy giảm cơ, suy giảm nhận thức và quá trình phát triển bệnh ung thư.

Không chỉ các nhà nghiên cứu tuổi thọ quan tâm đến rapamycin mà còn có những người muốn khai thác thuốc kéo dài tuổi thọ để kiếm tiền như các triệu phú, phòng khám, công ty thực phẩm bổ sung và nhà đầu tư công nghệ sinh học. Do rapamycin đã được công nhận là thuốc ức chế miễn dịch nơi người nên các bác sĩ có thể thoải mái kê đơn thêm nhằm mục đích... kéo dài tuổi thọ.

Theo báo The Wall Street Journal (Mỹ), ngành công nghiệp trường thọ mới nổi tại Mỹ bao gồm từ 50 đến 800 nhà cung cấp. Theo báo cáo của Công ty kiểm toán Deloitte, 50 công ty lớn nhất trong lĩnh vực tuổi thọ đã huy động được hơn 1 tỉ USD vốn đầu tư mạo hiểm tính đến năm 2020. Con số này tiếp tục tăng "do niềm tin ngày càng gia tăng rằng thị trường tuổi thọ có thể vượt xa thị trường chăm sóc sức khỏe hiện tại".

Công ty NewLimit ra đời vào năm 2021 với mục đích lập trình lại tế bào đã thu hút 150 triệu USD từ các nhà đầu tư. Công ty công nghệ sinh học Altos Labs chuyên nghiên cứu về trẻ hóa công bố năm 2022 đã huy động được 3 tỉ USD vốn đầu tư.

Không có gì lạ khi các công ty khởi nghiệp dựa trên cơ sở khoa học chưa được chứng minh vẫn thường bị phá sản vì các loại thuốc thường thất bại khi chuyển từ phòng thí nghiệm sang thử nghiệm trên thực tế. Các hợp chất có thể an toàn cho chuột thí nghiệm nhưng độc hại với người. Ngoài ra ở Mỹ, không thể xin FDA cấp phép cho thuốc trường thọ bởi FDA không coi lão hóa là bệnh.

Sống thọ tới 150 tuổi chỉ là khoa học viễn tưởng

TS sinh học lão khoa Matt Kaeberlein tại Đại học Washington nhớ lại giai đoạn có rất ít nhà khoa học coi trọng nghiên cứu về lão hóa: "Khi tôi bước vào lĩnh vực này với tư cách nghiên cứu sinh vào năm 1998, không ai học cao học để nghiên cứu về lão hóa. Cộng đồng khoa học cho rằng đó là chuyện lừa đảo và rác rưởi".

Lĩnh vực nghiên cứu tuổi thọ bắt đầu bùng phát vào năm 1993 khi TS Cynthia Kenyon ở Công ty khoa học sự sống Calico Labs phát hiện gene duy nhất của giun tròn Caenorhabditis elegans bị đột biến có thể làm tăng gấp đôi tuổi thọ.

Sau đó, GS di truyền học Gary Ruvkun tại Trường Y Harvard đã phát hiện gene biến đổi có thể làm chậm quá trình tăng trưởng và trao đổi chất của tế bào. Các nhà nghiên cứu như TS Andrzej Bartke đã khám phá cơ chế tương tự ở chuột. Từ đó, tuổi thọ trở thành chủ đề nghiên cứu hot đến nay.

Trong hai thập niên vừa qua, các nhà khoa học đã tiến hành hàng trăm thí nghiệm trong phòng thí nghiệm về các loại thuốc như rapamycin, canagliflozin, acarbose, empagliflozin, metformin và nhiều biện pháp can thiệp như hạn chế calo trong khẩu phần ăn, loại bỏ tế bào lão hóa không phân chia. Mục đích nhằm xác định có làm chậm quá trình lão hóa của động vật và giúp chúng sống lâu hơn không. Đến nay, có khoảng 20 loại thuốc đã chuyển sang giai đoạn thử nghiệm lâm sàng nơi người.

GS sinh học phân tử Coleen T. Murphy đã viết trong cuốn sách How We Age xuất bản năm 2023: "Giờ đây, không còn điên rồ khi nghĩ rằng chúng ta sẽ có thể dùng một loại thuốc nào đó để kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh trong tương lai gần". Thật ra tương lai đó vẫn còn xa như trang Vox (Mỹ) nhận định. Hầu hết các nhà nghiên cứu không tin tuổi thọ con người có thể tăng trong tương lai gần hoặc có thể là không bao giờ.

TS Paul Knoepfler ở Trường Y Davis (Đại học California) lưu ý: "Những nỗ lực kéo dài tuổi thọ hiện nay đều chưa sẵn sàng cho thời điểm vàng. Ý tưởng cơ bản sau đó là có thể đảo ngược một số khía cạnh trong quá trình lão hóa. Điều này không hẳn là sai nhưng thực ra đến nay kiến thức của chúng ta về quá trình lão hóa chưa cho phép chúng ta làm được điều gì to lớn về vấn đề này. Dù vậy nhiều người vẫn quảng bá nhiều cách được cho là có thể đảo ngược quá trình lão hóa".

Ông nhận xét: "Các công ty công nghệ sinh học đã bắt đầu nhưng hầu như không đi đến đâu. Có rất nhiều cường điệu về tuổi thọ trên Twitter, trên sách báo và nhiều nơi khác... Không có gì lạ khi đọc những lời khẳng định đại loại như bài kiểm tra tuổi sinh học này cho thấy tuổi sinh học của tôi hiện thấp hơn 10 năm so với tuổi thật. Tôi không biết đó là cường điệu hay suy nghĩ viển vông. Có lẽ là cả hai. Theo tôi, các bài kiểm tra tuổi sinh học đều rất đáng ngờ".

Thay vì kéo dài tuổi thọ, một số nhà nghiên cứu nghĩ rằng nên cải thiện sức khỏe để sống khỏe mạnh lâu hơn, tránh suy giảm thể chất và nhận thức khi cái già sồng sộc kéo tới, như vậy tuổi già sẽ bớt khổ và xã hội sẽ giảm được chi phí chăm sóc y tế. Hiện tại có ba cách kéo dài tuổi thọ tốt nhất gồm ăn uống lành mạnh, thường xuyên tập thể dục và ngủ đủ giấc. Còn chuyện sống tới 150 tuổi vẫn chỉ là khoa học viễn tưởng!

---------------------------

"Tôi chỉ có một lần bệnh nặng nhất vào năm 10 tuổi, sau đó tôi không còn mắc bệnh gì nghiêm trọng nữa cho đến tận lúc này 105 tuổi".

Kỳ tới: Bí quyết cụ ông Việt Nam sống vui khỏe ở tuổi 105

Sống đến 100 tuổi - bí mật của 'vùng xanh' - Kỳ 5: Bí quyết y học trường thọ 3.0 của Peter Attia

Ông Nick Heil, biên tập viên tạp chí Outside (Mỹ), bắt đầu suy nghĩ nghiêm túc về sự trường thọ vào ngày con gái đầu lòng ra đời. 10h20 tối 10-3-2023 trong phòng sinh bệnh viện, ông đứng bên giường nắm chặt tay vợ.