Phóng to

Các bà nội trợ khi đi chợ thích mua các loại rau quả có màu sắc tự nhiên như cà chua, cà rốt, bông cải... - Ảnh: N.C.T.

Có thể hiểu phytochemical là những chất hóa học tự nhiên có sẵn trong các loài thực vật. Chúng có tính chất như thực phẩm chức năng trong việc duy trì và tăng cường sức khỏe con người. Các chất này hiện diện trong rau quả và hoạt động như dược liệu với mục đích ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh và bảo vệ cơ thể. Vài chất đã được biết là lycopene trong cà chua, isoflavone trong đậu nành và flavonoid trong các loại quả, là những chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể người để duy trì sức khỏe tốt.

Có rất nhiều phytochemical trong thực phẩm. Hoạt động chủ yếu của các chất này được thể hiện rõ ở các chức năng dưới đây:

- Chống oxy hóa: hầu hết phytochemical có hoạt tính chống oxy hóa, bảo vệ các tế bào chống lại các tổn hại do quá trình oxy hóa và làm giảm nguy cơ phát triển rất nhiều bệnh mãn tính. Các chất phytochemical có hoạt tính gồm: allyl sulfide (có trong củ hành, cần, tỏi), các hợp chất carotenoid (có trong nhiều loại rau lá xanh, trái cây và cà rốt), flavonoid (rau quả), polyphenol (trà, quả nho).

- Hoạt động như những kích thích tố: isoflavone được tìm thấy trong hạt đậu nành, giúp giảm các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh và chứng loãng xương đối với phụ nữ.

- Chống ung thư: các chất indole tìm thấy trong bắp cải, có tác dụng giảm nguy cơ ung thư vú. Hợp chất saponin trong các loại hạt ảnh hưởng đến quá trình tái tạo ADN, do đó ngăn cản sự tăng sinh của các tế bào ung thư. Capsaicin có trong ớt bảo vệ được ADN từ sự tấn công của các tác nhân gây ung thư. Các chất phytochemical khác còn có khả năng làm giảm các nguy cơ gây ung thư phổi, bàng quang, buồng trứng, ruột kết và ung thư não.

- Kháng khuẩn: hợp chất phytochemical với tên gọi allicin có trong tỏi, có tính chất kháng khuẩn cao. Vài loại phytochemical kết hợp theo quy luật tự nhiên với thành tế bào và bằng cách ấy ngăn chặn được sự bám chặt các vi sinh vật gây bệnh vào thành tế bào trong cơ thể người. phytochemical còn có tính chất kháng viêm và giảm đau.

Ngoài ra những loại trái có màu tím như quả nho, quả sim tốt cho những bệnh nhân bị các chứng nổi tĩnh mạch xanh dưới da. Nhiều tài liệu cho thấy các loại quả có màu tím, xanh, trắng chứa nhiều chất flavonoid, đặc biệt các loại quả chứa nhiều sắc tố như proanthocyanidin và anthocyanidin mang lại màu xanh tím đặc trưng cho các loại trái mọng như sim, là những chất có hoạt tính cao và tăng cường tính bền chắc cho hệ thống mạch máu nói chung. Sử dụng các loại quả này còn giảm được nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu và cải thiện độ chắc của răng.

Các phytochemical còn làm giảm cholesterol, triglyceride và thromboxane (là những thành phần tham gia vào sự phát triển bệnh tim mạch) trong máu, ngăn ngừa các bệnh tim mạch, đột quỵ và còn có khả năng chống sự lão hóa, già nua của tế bào.

Các loại thực phẩm như hạt nguyên, rau, hạt đậu, quả và các loại rau thơm (rau gia vị) chứa rất nhiều chất phytochemical. Cách dễ nhất để có thể cung cấp nhiều chất phytochemical là ăn nhiều quả (táo, quả mọng nước) và rau (bông cải, bắp cải, cà rốt, bông cải xanh broccoli...) hằng ngày.