Hệ thống địa đạo dài khoảng 2km vừa được người dân thôn Bình Túy, xã Bình Giang phát lộ - Ảnh: Lê Trung

Theo người dân thôn Bình Túy, từ những năm 1964-1965, hệ thống địa đạo này là nơi trú ẩn của hơn 300 cán bộ cách mạng, bộ đội và người dân xã Bình Giang.

Dù chưa được sự cho phép từ cơ quan chức năng, nhưng người dân tổ 18 (thôn Bình Túy) đã khai quật một phần di tích địa đạo cách mạng này.

Hệ thống địa đạo này có chiều rộng khoảng 1,5m, chiều cao 1,4m, phát triển thành nhiều ngách quanh co dưới lòng đất của thôn Bình Túy, với tổng chiều dài hơn 2km.

Theo những nhân chứng còn sống kể lại, hệ thống địa đạo này được người dân đào từ khoảng thời gian tháng 2-1964. Địa đạo nằm sâu dưới lòng đất khoảng 3m, được đào xuyên qua đất cứng theo đường dích dắc trải rộng trên các tổ 16, 17, 18, 19 của thôn Bình Túy. 

Tại khu vực cửa chính của địa đạo thuộc sân nhà cụ Lương Thị Liệp (80 tuổi, tổ 18, thôn Bình Túy) vừa khai quật xuất hiện một số mẻ sành, chén đĩa vỡ và các viên gạch thẻ được xếp kè hai bên.

Ông Trương Hoàng Lâm (61 tuổi, tổ 18, thôn Bình Túy) cho biết những mẻ sành, mẻ chén ấy là những dấu vết còn sót lại do trước đây người dân và cán bộ trú ẩn bên dưới.

Ông Lâm chính là em trai của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trương Thị Xáng (1947-1965), người nữ du kích nổi tiếng khắp vùng đất Bình Giang khi hi sinh thân mình để cứu thoát 300 cán bộ cách mạng bị địch bao vây, dọa giết dưới hệ thống địa đạo này vào đêm 22-2-1965.

Bà Xáng đã dẫn đường cho hơn 300 cán bộ cách mạng và người dân trốn thoát.

Sau đó, bà bị địch bắn chết ngay miệng địa đạo khi vừa tròn 18 tuổi.

Hiện nay bia tưởng niệm Anh hùng Trương Thị Xáng được xây dựng ngay bên cạnh hệ thống địa đạo này như chứng tích cho một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc.

Do lo ngại về nguy cơ tồn trữ vũ khí, vật liệu nổ trong địa đạo nên UBND xã Bình Giang đã khuyến cáo người dân tạm thời dừng các hoạt động khai quật. 

Ông Nguyễn Văn Anh - chủ tịch UBND xã Bình Giang - cho biết chủ trương của địa phương là khai quật một phần trong hệ thống địa đạo này để phục dựng di tích vì nhiều nhà dân đã xây dựng phía trên địa đạo, nếu khai quật hết sẽ rất tốn kém chi phí đền bù.

Ông Anh cho biết thêm công tác khai quật cũng cần có sự phối hợp của công binh để rà phá, thu dọn vật liệu nổ, đảm bảo an toàn trong khi thực hiện khai quật.

“Hiện tại địa phương đã làm đơn xin kinh phí và xin công nhận di tích lịch sử gửi lên cấp trên. Đây là di tích rất quan trọng và có nhiều ý nghĩa lịch sử” - ông Anh nói.